Login to your account

Username *
Password *
Remember Me

Tempotimor (Dili) – Deputadu Francisco Miranda Branco husu ba povu Timor-Leste atu deside ba moris di'ak liuhosi eleisaun. Tanba, tuir Branco, Partidu Aliansa Maioria Parlamentar no Aliansa Mudansa ba Progresu (AMP) ukun tinan 10 ona, maibé povu kontinua moris iha liña pobreza.

"Polítika orsamentál tinan sanulu, la fó orientadu ba ema nian moris. Realidade mak ita haree rasik, ita nia povu nia moris oinsá. Depois ita gasta tiha osan husi fundu minarai kuaze billioens $12-14 ne'ebé gasta tiha ona no rezultadu ladún di'ak," dehan Vise Prezidente Bankada FRETILIN ne'e, iha Parlamentu Nasionál, Kinta (03/10/19).

Nia afirma, maski Governu AMP gasta ona orsamentu estadu husi billioens $12 to'o 14, maibé rezultadu povu kontinua ki'ak no parte agrikultura iha tinan sanulu Governu la tau importánsia.

"Rezultadu husi billioens $12-14 ne'e, la hatudu impaktu ba setór sira ne'ebé fó benefisia diretamente ba povu nia moris, no setór agrikultura ne'ebé populasaun pursentu 70 moris nu'udar agrikultór, orsamentu durante tinan 10 la fó importansia," Branco hatete.

Produtu ne'ebé bele dezenvolve iha Timor-Leste ne'e halo povu no nasaun depende totál ba produtu  importasaun husi rai liur, inklui setór sira seluk ne'ebé Governu la tau importansia.

"Setór edukasaun kontinua namlele, setór saúde loloos Governu labele depende ona ba nasaun seluk, maibé to'o ohin loron ita kontinua halo transferénsia pasiente ba rai liur, tanba ita la prepara rekursu umanu no materiais ba ospitais sira," nia afirma.

Deputadu ne'e dehan átu hasai povu husi liña pobreza, povu mak tenke deside liuhusi eleisaun.

"Futuru ne'e, tenke liuhusi Eleisaun Jerál, povu mak tenke hatene hodi marka diferénsia ne'e. Kaer ukun, depois estadu no povu nia moris kontinua hanesan ne'e. Povu mak tenke deside. Povu mak tenke fó sentensa, katak ida ne'e ukun laloos. Ita tenke fó hanesan ne'e. Fó kastigu. La vota ba sira.  Ne'ebé, povu mak deside," Branco hatete.

Tempotimor (Dili) – Bankada Uniaun Demokrátika Timorense no Frente Mudansa (UDT/FM) iha Parlamentu Nasionál (PN), preokupa ho proposta Orsamentu Jerál Estadu (OJE) tinan 2020, ne'ebé Governu liuhosi Konsellu Ministru aprova boot liu.

"Ha'u foin haree iha jornal. Haree katak proposta Orsamentu Jerál Estadu tinan 2020 sa'e ba billaun $1.95. Ha'u mós preokupa tanba orsamentu ne'e atu gasta ba saida?" dehan Deputadu Gilman Exposto iha Parlamentu Nasionál, Kinta (03/10/19).

Nia afirma, nu'udar reprezentante povu iha PN, nia sei haree iha prosesu debate orsamentu iha plenária.

"Nu'udar deputadu, ami sei haree buat saida mak presiza atu gasta duni husi osan ne'e. Se buat ruma la presiza, ami iha direitu para atu husu ba Governu para ko'a hodi orsamentu ne'e labele sa'e," Gilman afirma.

Reprezentante povu ne'e mós dehan, husi orsamentu ne'ebé boot ne'e bele fó impaktu ba fundu úniku ne'ebé fornese ba estadu.

"Konserteza, OJE ne'e fó duni impaktu ba ita nia fundu úniku. Maibé, ita mós presiza haree ba katak buat barak mak presiza hadi'a iha ita nia rai. Liuliu ba dezenvolvimentu ne'ebé fó impaktu ba povu," nia esplika.

Alende ne'e, deputada Elena Martins husi bankada FRETILIN katak, nu'udar reprezentante povu iha PN, nia sei ezerse funsaun hodi haree bainhira orsamentu tama ona iha Parlamentu Nasionál.

"Bainhira OJE mai ona iha PN, espera ami hotu iha konxiénsia para haree. Tanba, osan montante boot liu mak bens no servisu no foin primeira vez OJE liu fali tetu do estadu," deputada Elena dehan.

Tuir Elena, OJE 2020 nian sa'e ba billaun $1.95, signifika atu ba billaun rua ona no laiha sustentabilidade.

Tempotimor (Dili) – Sekretáriu Estadu Ambiente, Kuarta (02/10/19) asina Memorandum of Understanding (MoU) ho Conservation Internasionál (CI) hodi halo konservasaun ba mudansa klimátika iha Timor-Leste.

"SEA hanoin katak MoU ne'e importante. Tanba Conservation inertantional (CI) nia baze iha Amérika, Maibé, nia mós halo servisU barak iha nasaun pasífiku. Liuliu nasaun sira iha ASEAN. Tanba ne'e, ita mós hakarak asina MoU atu bele hetan esperiénsia husi CI kona-ba konservasaun ninian, mudansa klimátika no programa seluk tan," tenik Sekretáriu Estadu Ambiente, Demetrio Amarál iha Gabinete SEA Mandarin, Kuarta (02/10/19).

Iha fatin hanesan, Country Director Conservation International Timor Leste (CITL), Trudiann Dale katak ba futuru atu halo servisu hamutuk entre CI no SEA mak atu halo konservasaun no mudansa klimátika iha Timor-Leste.

Durasaun ba nota entendimentu ne'e, vale durante tinan tolu husi loron asina MoU to'o 2022, no SEA mós halo ona kooperasaun ho ONG sira, hodi halo estudu no análiza ba mudansa klimátika iha Timor-Leste.

Tempotimor (Dili) – Ministru Interiór (MI) interino, Filomeno de Jesus Paixão afirma, funsionáriu Polísia Imigrasaun nain 30, tenke fila ba funsionáriu reguler hanesan membru Polísia baibain. Tanba, servisu Polísia Imigrasaun, tuir dalan legál, presiza halo rotasaun.

"Servisu, kuandu tinan rua ou tolu ona presiza halo rotasaun. Tanba, iha fronteira ne'e la'ós hanesan ita nia uma lisan, para hela iha ne'ebá kleur. Se lae, orsida lisan aat mosu fali iha ne'ebá. Tanba ne'e, presiza troka husi ulun to'o ain," afirma Filomeno iha Palásiu Governu, Kuarta (02/10/19).

Nia dehan, funsionáriu Polísia Imigrasaun nain 30 iha fronteira ne'e, fila mai la'ós tanba de'it irregularidade. Maibé tanba presiza hala'o rotasaun servisu.

"Iha parte seluk, Lei mós la fó admite para funsionáriu Polísia hela iha imigrasaun fronteira permanente. Tanba ne'e, presiza troka," Paixão esplika.

Tempotimor (Dili) – Primeru Ministru, Taur Matan Ruak aprezenta proposta rezolusaun ne'ebé aprova husi Konsellu Ministru kona-ba renovasaun mandatu Membru Diresaun Arkivu no Muzeum Rezistensia Timorense (AMRT), tamba to'o ona tinan haat.

Tuir Ministru Estadu Prezidensia Konsellu Ministru, Agio Pereira katak, membru diresaun husi AMRT nomeadu husi Konsellu Ministru, kona-ba proposta husi Primeru Ministru durante rona husi Prezidente Repúblika ba mandatu tinan haat.

"Konsellu Ministru mós aprova rezolusaun ida kona-ba halo renovasaun membru AMRT ne'ebé lidera husi Hemart. Tanba sira nia mandatu tinan 4 ona, entaun iha fulan ida ne'e atu remata," dehan Agio Pereira iha Palásiu Governu, Kuarta (02/10/19).

Governante ne'e esplika, halo renovasaun ne'ebé Governu no Prezidente Repúblika halo balansu pozitivu husi traballu ne'ebé realiza husi membru atuais. Tanba ne'e, Governu deside atu renova fialafali mandatu husi Diresaun AMTR.

Tempotimor (Dili) – Autoriedade Nasionál Petroleu no Minerais (ANPM) hamutuk ho Komisaun D Parlamentu Nasionál hahú deskute kona-ba Projetu Lei Miñeiru (PLM) ne'ebé atu regula ba atividade minarai nian.

"Ami mai fó hanoin ba Komisaun D Parlamentu Nasionál, tanba iha semana hirak liubá ami simu ona esbosu lei ne'e husi komisaun D. Entaun ami mai halo esplikasaun ba deputadu sira kona-ba projetu Lei Minerais ne'e," dehan Prezidente ANPM, Gualdinho da Silva iha PN,  Kuarta (02/10/19).

Nia esplika, kontéudu husi projetu Lei Miñeiru ne'e mak atu halo regulamentu ba atividade minarai nian.

"Kontéudu projetu ne'e mak oinsá atu regula atividade minéirus ba minarai hotu-hotu. Hahú husi peskiza, halo estrasaun kuandu atividade minarai ne'e hotu, no halo reabilitasaun ba fatin minas ninian," Gualdinho esplika.

Iha projetu lei ne'e iha mós tipu lisensa kona-ba ba minerais sira ne'ebé iha valór ekonomiku kiik, nomós indústria no minerais ne'ebé iha valór ekonomiku ne'ebé boot, no lei ne'e rasik sei regula de'it miñeiru iha rai maran.

Iha fatin hanesan Prezidente Komisaun D, deputada Virginia Ana Belo katak projetu Lei Miñeiru ne'e importante tebes. Tanba Timor-Leste depende ba fundu minarai.

"Projetu Lei Miñeiru ne'e importante tebes. Tanba durante ne'e dependensia estadu nian ba fundu petrolífeiru. Entaun saida mak ita bele buka hodi bele hetan reseita ida tan. Ita iha rekursu ne'ebé barak iha rai laran ne'ebé sei husi petrolífeiru," tenik Prezidente Komisaun D PN ne'e.

Deputada ne'e mós espera katak husi estudu Institutu Petroleu no Jeolojia (IPG) ne'ebé deteta ona rekursu barak, nune'e Timor-Leste bele hetan reseita doméstika.

 

Tempotimor (Dili) – Partidu Aliansa Mudansa ba Progresu (AMP) ne'ebé lidera orgaun daruak iha Parlamentu Nasionál (PN), hahú ‘fai-malu’ tanba diferensia informasaun kona-ba esforsu ne'ebé Primeiru Ministru (PM) halo ba membru Governu na'in sia (9), ne'ebé to'o agora seidauk hetan tomada pose.

"Deputadu ida ne'ebé mak la haree informasaun ne'e? Prosesu ne'e Primeiru Ministru lori ba Prezidente Repúblika. PR mak sei troka hela iha ne'ebá. PR husu troka naran. Se AMP la troka naran, deputadu sira hatene hela. Deputadu ida ne'ebé mak la hatene? Ne'ebé, deputadu sira la presiza dehan lahetene. Dehan hatene, tanba PR seidauk fó pose," tenik deputadu PLP Francisco Vasconcelhos iha PN, Kuarta (02/10/19).

Antes ne'e, deputada husi Partidu Kmanek Haburas Unidade Nasional Timor Oan (KHUNTO), Olinda Guterres deklara katak deputadu sira iha PN seidauk hatene informasaun kona-ba esforsu PM nian ba membru Governu na'in sia, ne'ebé seidauk tomada pose.

"Señor Primeiru Ministru Taur Matan Ruak seidauk fó informasaun. Loloos PM no PR kada Kinta hasoru malu ne'e, parese sira rua ko'alia buat ruma," dehan Olinda, Tersa (01/10/19) horseik.

Tempotimor (Dili) – Deputadu José Pacheco Soares kondena parte kompetente balun, ne'ebé fó fali foos ne'ebé aat ka nia tempo liu ona, ba estudante Ensino Báziku (EB) konsumu, iha programa merenda eskolar.

“Foos ne'ebé tempu liu ona ka laiha kualidade, labele uza ba merenda eskolar ka fó ba estudante sira han. Tanba ida ne'e bele afeita ba estudante sira nia saúde,” deputadu ne'e hatete iha Parlamentu Nasionál Tersa (01/10/19).

Tuir deputadu husi Bankada FRETILIN ne'e, foos sira ne'ebé aat no nia tempo liu ona, tenke foti desizaun no halo kordenasaun ho diretór edukasaun munisípiu, para soe tiha foos aat ne'e. Ka fó ba komunidade ninia fahi.

“Foos ne'ebé hetan estragus ne'e tanba menus kontrola ba armajen ne'ebé rai foos ba. Tan ne'e, presiza halo kontrola para hatene sasán ne'ebé mak rai kleur ona no foin tama, ita tenke hatene,” nia dehan.

Entretantu, Prezidente  Komisaun G, Sabino Soares ‘Guntur’ hatete, kondisaun foos hirak ne'ebé aat ona no akontesimentu sira hanesan ne'e loloos labele akontese tan.

"Akontesementu sira hanesan ne'e, loloos labele akontese ona. Tanba, problema sira ne'e akontese  beibeik ona i públiku hotu kestiona. Tansá seidauk rezolve buat hirak ne'e," Guntur afirma.

Tempotimor (Dili) – To'o agora, deputadu sira iha Parlamentu Nasionál, liuliu deputadu husi Bankada KHUNTO, seidauk hatene esforsu ne'ebé Primeiru Ministru Taur Matan Ruak halo, kona-ba membru Governu na'in sia (9), ne'ebé to'o agora seidauk hetan tomada pose.

"Kada Kinta, exelénsia Primeiru Ministru ba hasoru malu ho Prezidente Repúblika. Iha ne'ebá, kala sira na'in rua ko'alia buat ruma ba malu. Tanba saida mak to'o mai, exelénsia Primeiru Ministru la fó hatene mai ami, kona-ba lia menon tuma husi exelénsia Prezidente Repúblika. Agora PR ema boot iha nasaun ne'e, PM xefe Governu nian, parese sira na'in rua tuur hamutuk ko'alia no saida mak bele," dehan fundadór Partidu KHUNTO, deputada Olinda Guterres iha Parlamentu Nasionál, Tersa (01/10/19).

Deputada ne'e afirma, atu tama ona ba tinan rua, maibé PM rasik seidauk fó informasaun ba deputadu sira iha parlamentu liuliu ba deputadu Aliansa Mudansa ba Progresu (AMP).

"Señor Primeiru Ministru Taur Matan Ruak seidauk fó informasaun, loloos PM no PR kada Kinta hasoru malu ne'e, parese sira rua ko'alia buat ruma," dehan Olinda.

Tenke Pasiénsia

Alende ne'e, PM Taur Matan Ruak bainhira remata sorumutu ho PR iha Palásiu Prezidensiál Bairru-Pite, Kinta semana liubá informa, esforsu ba membru Governu na'in sia ne'e PM kontinua halo aproximasaun ho PR.

"Husu ba sira pasiénsia. Se ha'u mós bele pasiénsia, tanba saida mak sira nervozu uluk iha liur ne'ebá. Klaru ke preokupasaun ida ne'e, ha'u sempre levanta ba exelénsia Prezidente Repúblika para haree saida mak ita halo tán. Ha'u esforsu hotu ona," PM dehan.

Membru Governu na'in sia (9) ne'ebé to'o agora seidauk hetan tomada pose mak na'in hitu (7) husi Partidu CNRT no na'in rua (2) husi Partidu KHUNTO.

Tempotimor (Dili) – Partidu FRETILIN iha Parlamentu Nasionál (PN) husu imediatu ba parte seguransa atu kaptura no halo investigasaun ba motorista deputadu nian iha PN, ne'ebé halo insultasaun ba Prezidente Repúblika.

"Uluk deputadu Sabino Soares ‘Guntur’ dehan Prezidente Repúblika goblok ba presta deklarasaun. Agora, motorista deputadu ida nian iha PN tau estatus katak, “Imi Fretilin 2000 ne'e, viva to'o rai ne'e ku'ak, mak imi nia Prezidente ka imi nia Doutór Lú Olo ema sei sulan hanesan fahi Makau to'o hotu," deklara deputada Maria Angelica iha plenária, Tersa (01/10/19).

Entertantu, deputadu Alexandrino Cardoso da Cruz mós hatete hanesan. "Motorista ida mak dehan fali sulan Prezidente Repúblika hanesan fahi Makau iha luhan laran to'o mate ne'e, ha'u hanoin ita konsidera ita nia prezidente hanesan animal," dehan Alexandrino.

Nia mós husu ba parte seguransa atu halo kapturasaun ba motorista ne'ebé insultu Prezidente Repúblika ne'e.

Darwin_Optic

Popular

Error: No articles to display

.

Contact us

Palapasu
Dili, Timor-Leste
+670 7723 4852
+670 7728 1698
http://www.tempotimor.com

Kalendariu Arkivu

« March 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
        1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31

Tempo Timor Networks

Online Counter