Iha ninia karta ne’e, kompaña  WebSatMedia Pte.Ltd hatete, notisia ne’ebé Tempotimor.com públika iha 6 Outubru 2019 akuza kompaña na’ok no la kumpri kontratu.

“Artigu ho titulu “Deskonfia Governu Autoriza Kompañia Internasionál Naok Osan Estadu”, publika iha loron 6 fulan Outubru tinan 2019, ne’ebé mak fó sai sala hodi akuza kompañia WebSatMedia Pte.Ltd ho akuzasaun “Furtu – Naok” no “Inkumprimentu ba Kontratu”,” deklara kompana ne’e liu husi karta resposta ne’ebé Tempotimor asesu, Segunda (04/11).

Notisia Relevante: Deskonfia Governu Autoriza Kompaña Internasional Naok Osan Estadu

Tuir kompaña WebSatMedia Pte.Ltd, notisia ne’e bazeia ba karta reklamasaun ne’ebé hatama iha 23 Janeiru 2017 ne’ebé hakerek husi Danny Kuek nu’udar empregadu tuan iha kompaña WebSatMedia Pte.Ltd.

“Sr. Kuek fó sai deklarasaun ida hodi hasai tiha alegasaun hotu-hotu ka deklarasaun kontraria hasoru kompañia WebSatMedia no GlobalNet. No iha loron 16 fulan Janeiru 2017, nia konfirma katak alegasaun no deklarasaun kontraria hirak ne’e konsidera La loos. Deklarasaun ne’ebé hatama iha loron 16 fulan Marsu tinan 2017 (aneksu) sai hanesan karta produzida ida ne’ebé mak sei fó resposta ba iha karta 23 Janeiru 2017,” dehan kompaña internasional ne’e.

Tuir parte WebSatMedia Pte.Ltd, investigasaun ne’ebé halo husi Ajensia Dezenvolvimentu Nasionál (ADN) no Ministériu Obras Públika, Transporte no Komunikasaun (MOPTK) la identifika erru ne’ebé kompaña WebSatMedia Pte.Ltd komete.

“Investigasaun ne’ebé mak hala’o husi ADN no MOPTC hatudu katak kompañia WebSatMedia kumpri duni kontratu ne’ebé mak estabelese ona hodi oferese “bandwidth” ho 200Mbps no la naok ka simu osan ruma husi estadu (TL) sein bazeia ba kontratu,” deklara kompaña husi Singapura ne’e.

Molok ne’e, tuir públikasaun Tempotimor.com, Governu Timor Leste hatene katak kompaña internasional husi Singapura Websat Media Pte Ltd ne’ebé serbisu hamutuk ho Globalnet Unipesoal, Lda. naok hela osan estadu, maibé governu husik de’it.

Kompaña Websat Media Pte Ltd durante ne’e fornese rede internet supa hela osan estadu tanba la fornese rede internet bazeia ba kontratu ne’ebé iha.

Tuir kontratu ne’ebé asina entre Ministériu Obras Públika, Transporte no Komunikasaun (MOPTK) ho kompaña Websat Media Pte Ltd iha 28 Setembru 2016 hatete, kompaña internasional ne’e sei atualiza ka hasa’e (upgrading) bandwidth satellite husi 100 Mbps ba 200 Mbps durante fulan 36 nia laran, tinan tolu (3), ho total orsamentu $4,984,040.

Iha kontratu ne’ebé iha kada fulan governu sei selu $134,445.56 ba 200 Mbps. Kada Mbps ho folin $672. Maibé, realidade kompaña Websat Media Pte Ltd oferese de’it 140 Mbps kada fulan. Signifika, 60 Mbps lakon saugati no governu kontinua selu kompletu bazeia ba kontratu ne’ebé iha.

Se sura ba osan, kada fulan governu selu saugati $40,320 resin ba kompaña internasionál ne’e, no iha tinan tolu nia laran, bazeia ba kontratu fulan 36, governu lakon osan $1,451,520 resin.

Iha Bill of Quantities (BoQ) hatete mós katak kompaña tenke fornese mós backup 160 Mbps ba downlink no 40 Mbps ba uplink. Maibé, realidade, kompaña Websat Media Pte Ltd nunka oferese backup ne’e.

Tuir sertifikadu pagamentu ho númeru kontratu ICB/073/MOPTC-2016 husi 1 Jullu to’o 31 Outubru 2017, ne’ebé Tempotimor.com asesu, iha fulan haat (4) nia laran, governu selu ona 10.79% husi total kontratu ho orsamentu hamutuk $537,782.24.

Iha lideransa Ministru Gastão Sousa, konsege hasai despaisu ida hodi husu atu haree fila fali kontratu ne’ebé MOPTK halo ho kompaña Websat Media Pte Ltd, maibé prosesu ne’e laiha kontinuasaun.

Iha Governu Konstitusional Daualu, Ministériu Transporte no Komunikasaun identifika mós kazu ida ne’e, maibé to’o ohin loron seidauk konsege halo buat ida.

MTK La Brani Foti Desizaun

Ministru Transporte no Komunikasaun, José Agostinho da Silva hatete, realidade Kompaña internasional husi Singapura oferese rede internet la bazeia ba kontratu ne’ebé iha. Kompaña Websat Media Pte Ltd oferese de’it 140 Mbps kada fulan.

“Realidade horbainhira bolu sira husi Singapura ne'e dehan oferese to'o de'it 140 Mbps. Agora, nia restu ba iha ne’ebé? depois kada fulan governu selu kompletu rihun $134 resin. Horibainhira buat ne’e sai problema, pagamentu ne’e sai problema,” deklara Ministru ne’e.

Ministru ne’e hatete, bazeia ba kalkulasaun ne’ebé parte MTK halo, governu Timor Leste lakon osan boot ba manipulasaun ne’ebé kompaña Singapura halo.

“Buat ne'e abstratu hela ka lae, ne'e mak ita matan tomak ne'e ita la haree hetan ida, afinal ne'e osan boot liu, ema manipula ami, be ita la haree hetan, ne'ebe ita presiza ema ne'ebé mak iha peritus par haree didi’ak buat ne'e,” dehan nia.

Iha tempu hirak liu ba, Ministru ne’e dehan, nia bolu peritu ida husi Singapura hodi mai esplika manipulasaun ne’ebé kompaña internasional halo.

“Ema ne’e mai esplika buat ne'e detallu, kompletu loos, (kompaña) sira-nia kelemahan ne'e ema esplika, jadi sira prontu par sai sasin ba ita. Ne'ebé prosesu ne'e la'o hela,” nia hatete.

Maibé atu foti desizaun ba problema ne’e, Ministru José dehan, presiza desizaun koletivu ida. Ho nune’e, nia parte lori ona kazu ne’e ba Konsellu Ministru.

“Buat ne’e lori ba Konsellu Ministru, depois ba fali iha KAFI (Konsellu Administrasaun Fundu Infrastrutura), no ba fali iha MPIE, ikus mai husi MPIE ba fali MTK, ne'ebé foin daudauk ne'e haree sira iha hotu, ne'ebé ha'u dehan ita tenke iha desizaun koletivu ida ba pagamentu, mais ita haree hira mak sira oferese, selu mak ida ne'e, labele dehan projetu mais realidade oferese la to'o iha ne'eba depois ita selu kompletu, labele.”