Iha evidénsia sira ne'ebé Xanana hato'o ona ba Ministériu Públiku (MP), nia mós husu atu substitui nia sai arguidu hodi hasoru Mari Alkatiri iha tribunal.
Ho pedidu husi Xanana Gusmăo nian, Jurista timoroan, Sergio Quintas esplika, bainhira ema ruma hato'o notísia ka kríme ba iha ministéiu públiku, ministériu públiku maka entidade enkaregada hodi diríje halo inkéritu.
Prosesu finalidade inkéritu ne'e haree tuir artigu 225 iha lei penál TL nian hodi hatene sé mak responsável ba kríme, faktu ne'e kríme ka lae.
Bainhira MP deskobre tiha ona katak iha responsável ba kríme, no faktu ne'e konstitui ona kríme, hafoin mak MP elabora nia akuzasaun, maibé sé MP haree katak faktu sira ne'e la konstitui kríme, no la deskobre kona-ba responsável kríme nian, MP sei arkiva.
"Entaun, ha'u haree prosesu ne'ebé mak agora la'o dadauk iha Prokuradória JerálRrepúblika, ne'e MP simu tiha ona notísia ba kríme. Ne'ebé bola ne'e, agora iha MP nia liman, tanba nia mak iha lejitimidade hodi promove asaun penal no halo inkéritu. Séra ke ema ne'ebé mak testamuña bele asume fali nia kualidade hanesan arguidu, ne'e kompeténsia MP nian”, hatete jurista timoroan ne'e iha nia rezidénsia área Elembloi, Aldeia Săo José Ai-meti Laran, Suku Komoro, Postu administrativu Dom Aleixu, kuarta (31/03).
Tanba MP mak iha kompeténsia hodi bele halo konkluzaun katak testamuña ida bele sai arguidu ka lae, tanba MP mak xefia iha faze inkéritu, no labele iha testamuña ida mak ba fali hodi aprezenta nia-an ba MP atu nia sai fali arguidu.
"Ne'ebé kualker sidadaun labele ba iha ne'ebá hodi aprezenta fali dehan katak hakarak sai fali arguidu ka, sai fali testamuña, ne'e kabe ona ba kompeténsia MP nian ne'ebé prevé iha artigu 48 no 57. Ohin ha'u dehan ona katak MP mak halo inkéritu no nia mak promove asaun pena”, haktenik nia.
Hatán ba pergunta kona-ba tuir lei, bele ka lae, testamuña sai arguidu, nia dehan, iha posibilidade tanba bazeia ba artigu 224, ne'ebé dehan katak, inkéritu hahú, bainhira entidade enkaregada atu halo inkéritu simu notísia kona-ba kríme.
"Entaun, ministériu públiku mak bele haree katak sé testamña ida ne'e iha indísiu forte katak nia hahalok ne'e konstitui kríme, nia mak bele muda ema ida nia estatutu bele sai fali arguidu, ne'e bele, ne'e kompeténsia MP nian, tanba ita hatene katak agora ne'e, bola ne'e iha MP nia liman, nia mak nain ba asaun penál, tuir kódigu prosesu penál, ita hein, maizumenus nia konkluzaun ne'e saida”, esplika nia.(*)