Login to your account

Username *
Password *
Remember Me

Tempotimor (Dili) – Ministériu Saúde (MS) liuhosi Sentru Nasionál Matan (SNM), durante tinan 2019, rejista ona pasiente sira ne'ebé hetan moras matan iha rai laran, hamutuk 10 mil. MS rekoñese, númeru ida ne'e aumenta aas.

"Por volta, tinan ida ne'e ami rejista kuaze dez mil. Tanba, ita haree Timor agora problema matan ne'e aumenta maka'as liután,"  informa Aptologistika husi Sentru Nasionál Matan (SNM), Dr. Marcelino Correia ba jornalista, iha atividade atu komemora loron mundiál ba matan, iha merkadu Taibessi, Kinta (10/10/19).

Espesialistamatan timoroan ne'e rekomenda ba komunidade sira atu halo prevensaun lalais ba moras matan ho hakbesik an ba iha Sentru Saúde  hirak ne'ebé besik. Ho nune'e bele hetan tratamentu husi doutór matan sira.

Kona-ba atividade iha merkadu Taibessi, tuir Marcelino, nia objetivu mak oinsá ho advokasia atu hakbesik an liután ba komunidade.

"Atu iha advokasia ba ita-nia saude, presiza hakbesik liután ba komunidade iha área ida ne'e, hodi bele hatene problema kona-ba sira nia matan," hatete Aptologistika ne'e.

Iha fatin hanesan, reprezentante Organizasaun Mundiál Saúde (WHO) iha Timor-Leste, Dr. Rajesh Pandav katak, WHO hakarak esforsu maka'as liután atu kombate ema defisiente sira ne'ebé ho problema matan.

"Ami kontempla no aprende kompromisu iha Timor-Leste atu esforsu, hodi kombate problema matan liuliu ba ema defisiente matan sira," Rajesh tenik.

Tempotimor (Dili) – Parlamentu Nasionál (PN), Kinta (10/10/19) diskute ona kalendáriu ba debate Orsamentu Jerál Estadu (OJE) tinan 2020, bainhira proposta refere iha loron 15 Outubru, tama iha Parlamentu Nasionál.

"Enkontru lideres bankada ohin, deskute kona-ba ajenda semana oin nian. Inklui mós, kalendáriu ba debate Orsamentu Jerál Estadu tinan 2020 ne'ebé atu mai iha PN iha 15 Outubru. Entaun, ohin ami halo previzaun hotu para ami iha ona kalendáriu," tenik Prezidente Parlamentu Nasionál,  Arão Noé de Jesus da Costa Amarál, iha PN, Kinta (10/10/19).

OJE tinan 2020 ho montante billaun $1.95 ne'e, Governu haruka ba Parlamentu Nasionál hodi halo apresiasaun no hetan aprovasaun.

"OJE 2020 ne'e atu kobre husi programa prioridade nasionál ne'ebé define ona husi VIII Governu Konstituisionál ho valór millaun $241.271 ba saláriu no vensimentu millaun $738.248, bens no servisu millaun $457.773, transferénsia públika millaun $53.267, kapitál menór no ikus liu millaun $459.260 ba kapitál dezenvolvimentu, hetan ona aprova husi Konsellu Ministru,” Arão hatete.

Tempotimor (Dili) – Primeiru Ministru, Taur Matan Ruak husu Ró-ahi Navál Qi Jigoang husi Xina ba futuru bele kontinua vizita Timor-Leste, hodi hametin di'ak liután relasaun bilaterál Xina ho Timor-Leste.

"Ohin ha'u mai hato'o elogia no boas vindas ba militár Xina ne'ebé ho Ró-ahi Naval Qi Jigoang mai vizita Timor-Leste, atu hametin relasaun bilateral entre Timor-Leste ho Xina," hatete PM Taur Matan Ruak iha Portu Dili, Tersa (08/10/19).

Entretantu, Embaixadór Xina iha Timor-Leste, Xiao Jiangua hatete, vizita PM nian hatudu katak relasaun bilaterál nasaun Xina ho Timor-Leste metin nafatin.

"Tanba ne'e ami sente orgullu tebes PM Timor-Leste ohin mai vizita ami nia Ró-ahi Navál Qi Jigoang," hatete Xiao Jiangua.

Nia dehan, iha vizita ida ne'e mós PM Taur Matan Ruak husu atu Ró-ahi  Navál Qi Jigoang bele mai fali iha tempu tuir mai, halo vizita beibeik ba nasaun Timor-Leste.

Embaixadór ne'e subliña, ema ne'ebé iha Ró-ahi Navál Qi Jigoang nia laran hamutuk 517 pesoas. Kompostu husi estudante hamutuk 330 pesoas no militár hamutuk 187 pesoas.

"Hau espera, iha futuru lideransa nasaun Timor-Leste ho Xina amizade. Relasaun no kooperasaun mós kontinua la'o nafatin," tenik Xiao.

Tempotimor (Dili) – Ministra Finansas interina, Sara Lobo Brites relata, ezekusaun Orsamentu Jerál Estadu (OJE) tinan 2019, atinje ona % 60.

Nia dehan, ezekusaun OJE 2019 ba kategória saláriu no vensimentu, bens servisu no transferénsia públika, la'o tuir rítmu ezekusaun nian. La'o ho di'ak.

“Agora, kapitál menór no kapitál dezenvolvimentu mak sei kiik, tanba projeitu fíziku ne'e ita hein progresu no kapitál menór ne'e tenke hein kompañia sira lori ona mai mak foin selu. Maibé, nia totál  ne'e mak % 60," hatete Sara Lobo Brites iha Parlamentu Nasional, Tersa (08/10/19).

Nia afirma, bainhira ezekusaun to'o iha dezembru, bele atinje ona pursentu boot.

"Ita sei haree too dezembru. Tanba, ita sei iha fulan tolu. Nune'e, to'o dezembru ezekusaun sei sa'e. Tanba, projetu barak mak sei selu iha tinan oin. Inklui, projetu 143 ne'ebé sai polémika no balun to'o agora seidauk selu. Tanba ne'e, afetadu ba ezekusaun kiik," dehan MF Sara Lobo.

Tempotimor (Dili) –  Sekretáriu Estadu Formasaun Profisionál no Empregu (SEFOPE), Julião da Silva katak maske iha peskiza balun ne'ebé hatudu katak dezempregu iha rai laran %11, maibé presiza halo fali Oralia, tanba  dadus la konkretu.

"SEFOPE mós prevé ona Orsamentu Jerál Estadu tinan 2020 mai para halo fali Oralia ida hodi hetan dadus ne'ebé konkretu, para Governu bele halo polítika ida para oinsá kontribui ba redúz númeru dezempregu iha nasaun Timor-Leste," dehan SEFOPE iha Ministériu Finansas, Segunda (07/10/19).

Nia afirma,  dadaun ne'e juventude ne'ebé mak asesu ona ba kampu servisu foin mak %46 resin.

"Sira ne'ebé asesu ona ba servisu aumenta %46 resin. Espera katak oportunidade tuir mai Governu halo polítika ida ne'ebé di'ak no forte. Tanba ne'e, iha VIII Governu iha kompromisiu hodi fó kampu servisu ba joven sira 60.000 kada tinan," tenik Julião.

Nia mós dehan, liuhusi polítika VIII Governu mak iha tinan 2020 Governu sei estabelese sentru formasaun ne'ebé ho estandar internasionál ne'ebé sei akumula juventude sira husi 5.000 to'o 10.000, hodi asesu ba nesesidade indústria ne'ebé iha.

Tempotimor (Dili) – Primeiru-Ministru Taur Matan Ruak lamenta no sente triste ho notísia kona-ba falesimentu eis-Prezidente Tribunál Rekursu (PTR), Dr. Guilhermino da Silva, ne’ebé hakotu nia iis iha loron 3 fulan Outubru tinan 2019.

"Ha’u lamenta no sente triste wainhira hatene katak eis-Prezidente Tribunál Rekursu husik ona mundu ida ne’e.  Dr. Guilhermino da Silva nu’udar ema ida ne’ebé ha’u koñese di’ak, ema ida ne’ebé haraik-an no dedika-an tomak ba dezenvolvimentu setor justisa nian. Wainhira ha’u sei Prezidente Repúblika, ami rua sempre hasoru malu beibeik iha Palásiu Prezidente hodi troka hanoin no ideias kona-ba setór justisa ita-nia nasaun nian.  Maibé labele kontinua nia mandatu to’o hotu tanba sofre moras i nia hato’o mai ha’u ninia pedidu rezignasaun i ha’u aseita, hodi nune’e nia bele foka nia-an tomak ba tratamentu saúde. Infelizmente, Maromak nia planu oin seluk, nia husik ona mundu ida ne’e," dehan PM Taur Matan Ruak bainhira rona notisia treste ne'e,  Sesta (04/10/19).

Ho espresaun fuan moras ne'e, PM lori governu daualu nian naran hato'o sentidu kondolénsia ba familia no familia justisa.

"Aproveita tempu susar ne’e, hodi  VIII Governu Konstitusionál nia naran no iha ha’u nia naran rasik, ha’u hakarak hato’o sentidus pézames no kondolénsias ba família enlutada i ita hotu harohan ba Na’i Maromak atu fó fatin rohan la’ek ba nia iha Reinu Laleha," tenik Taur Matan Ruak, Primeiru-Ministru. 

Eis Prezidente Tribunál Rekursu, Dr. Guilhermino da Silva simu pose hosi eis Prezidente Repúblika, atual Primeiru-Ministru Taur Matan Ruak iha loron 3  fulan Marsu  tinan 2014. Maibé, tanba kestaun saúde, iha loron 26 fulan Abril 2017, matebian hatama  nia pedidu rezignasaun no Prezidente Repúblika simu nia karta rezignasaun hodi nomeia filafali Dr. Deolindo dos Santos ba nia susesor.

Tempotimor (Dili) – Nu'udar setór importante ida, Parlamentu Nasionál (PN) husu ba Governu atu hadi'a infraestrutura edukasaun iha rai laran, ne'ebé durante ne'e mukit ho kualidade hakdasak. Ho nune'e, bele garante kualidade estudante nian.

"Prosesu aprendizajen la'o di'ak. Maibé, kona-ba kondisaun eskola nian jeralmente iha territóriu   Timor laran tomak, barak mak ladi'ak. Tanba, eskola barak mak tuan ona. Balun ho kondisaun mobiliáriu laiha, to'o estudante husi ensinu sekundáriu no ensinu tékniku vokasionál tuur de'it iha semente," dehan deputadu José  Pacheco iha PN,  Sesta (04/10/19).

Nia dehan, bainhira kondisaun eskola ladi'ak oinsá estudante sira bele aprende ho di'ak. Tanba ne'e, Pacheco husu ba Governu presiza tau atensaun maka'as.

"Bainhira kondisoens ne'e ladi'ak, oinsá estudante sira bele estuda ho di'ak. Tenke kria kondisaun di'ak, para estudante sira bele aprende. Aat liután mak uma mak ladi'ak. Inklui eskola balun iha munisípiu, komunidade sira mak apoiu hodi hadi'a eskola," dehan deputadu husi Bankada FRETILIN ne'e.

Nia sujere, se hakarak edukasaun atu kualidade, importante liu mak kondisaun depois mak prosesu aprendizajen. Tanba, tuir Pacheco, bainhira kondisaun di'ak estudante sira mak aproveita hanesan biblioteka, sanitasaun báziku,  komputadór ba ensinu tékniku sira inklui merenda eskolar ne'ebé di'ak ba ensinu báziku sira.

Tempotimor (Dili) – Parlamentu Nasionál (PN) husu Ministériu Solidariedade Sosiál no Inkluzaun (MSSI) atu apoiu imediatu ba komunidade Suku Urahou, Munisípiu Ermera ne'ebé hetan inséndiu ka ahi-han uma.

"Governu bele tau matan lalais ba komunidade ne'ebé afetadu ba sira nia uma ne'ebé ahi han. Ha'u hein katak Ministériu Solidariedade Sosial nia knaar para ba haree lalais, nune'e bele fó apoiu ba komunidade sira ne'ebé detail ba ahi han," dehan deputadu UDT/FM,  Gilman Exposto iha PN, Kinta (03/10/19).

Gilman mós husi ba parte seguransa atu haree ba autór sira ne'ebé sunu ahi ne'e, para bele lori ba investigasaun.

Iha fatin hanesan, deputada Elena Martins mós husu ba Sekretáriu Estadu Ambiente (SEA) no Guarda Florestál atu halo oinsá para konserva ambiente ho di'ak hodi labele fó risku ba ema seluk.

Informasaun ne'ebé tempotimor.com simu hatete, komunidade nia uma hamutuk 102 mak hetan inséndiu no 221 mak hetan sobu husi anin boot iha Suku Uraho, Munisípiu Ermera. Entretantu, iha Suku Lisafat komunidade nia uma 33 hetan sobu husi anin, no iha Suku Mau'ubu, Postu Hatolia, Munisípiu Ermera komunidade nia uma 25 mak hetan sobu husi anin boot.

Tempotimor (Dili) – Ministeriu Saúde iha ona planu hodi redús moras Tuberkuloze (TB) iha Timor-Leste iha tinan 2030.

Xefe Unidade Programa Tuberkuloze, dr. Constantino Lopes iha Workshop ida kona-ba moras TB, ne'ebé organiza husi Ministériu Saúde, Kinta (03/10/19) iha Timor Plaza haktuir, Ministériu Saúde iha ona planu atu dezenvolve estratéjiku hodi bele redús moras TB iha 2030.

Nia dehan, ekipa husi Ministériu Saúde sei tuun ba munisípiu hotu-hotu tuir planu ne'ebé iha ona ba tinan 2030.

"Iha 2030 ne'e, atu la'o ba munisípiu hotu-hotu. Espera katak, durante tinan 11 ne'e, ita bele halo intervensaun ne'ebé di'ak-liu tuir planu estratéjiku ne'ebé defini tiha ona," Lopes hatete.

Nia mós husu ba komunidade sira ne'ebé iha ona sinál sintomas TB, tenke ba lalais Sentru Saúde  ne'ebé besik, atu nune'e bele deskobre lalais sira nia moras.

Rejista Kazu 54

Iha fatin hanesan, Sentru Saúde Fundasaun Klibur Domin Tibar (FKDT) durante fulan 3 ikus ne'e, rejista ona pasiente ne'ebe hetan moras Tuberkuloze (TB) hamutuk 54.

Diretór FKDT, dr. Joaquim Soares informa, númeru ne'e kategoria aas. "Iha fulan tolu ikus ne'e, ami detekta por volta 54 kazu TB," Joaquim informa.

Nia dehan, pasiente sira ne'ebé durante ne'e halo tratamentu TB iha FKDT mai husi munisípiu  Ermera, Maliana no Likisa.

"Ami halo testu ba pasiente sira. Kazu barak liu ami haruka filafali sira ba halo tratamentu iha idaidak nia munisípiu,” nia hatete.

Kona-ba pasiente sira ne'ebé transfere ba FKDT, tuir Joaquim, loron ida bele to'o 30-40 ne'ebé mai husi Munisípiu Maliana, Ermera no sentru saúde seluk.

 

Tempotimor (Dili) – Primeiru Ministru Taur Matan Ruak hatete, Siméira Petróliu no Gas nu'udar jornada foun ba Timor-Leste, hodi atinje metal ne'ebé mak iha, kona-ba povu nia moris di'ak.

"Eventu ne’e reprezenta marka importante ida iha jornada Timor-Leste nian atu bele sai nu’udar destinu preferensiál ba negósiu sira no investimentu iha Sudeste Aziátiku, iha área esplorasaun no produsaun petróleu no gás nian," hatete Primeiru Ministru Taur Matan Ruak iha ninia diskursu iha Centru Convensoens Dili (CCD), Kinta (03/10/19).

PM Taur dehan, ho númeru partisipante ne’ebé barak tebes, sai hanesan prova ida katak Timor-Leste sai nu’udar destinu preferensiál ba negósiu sira no investimentu.

Xefe Governu ne'e fiar, iha tinan balun ne'ebé sei mai, ema hotu sei hanoin katak ohin nu'udar loron istóriku ba Timor-Leste.

"Ami fiar katak, hahú ohin ba tinan balu tan, ema hotu sei hanoin katak loron ida ne’e, nu’udar loron ida ba determinasaun no responsabilidade. Ne’ebé, deside tiha ona dalan sira ba Timor-Leste hodi alkansa ninia rekoñesimentu ne’ebé maka nia merese duni, hanesan autór importante ida iha indústria internasionál petróleu no gás nian," dehan TMR.

Nia afirma, siméira dahuluk ne’e kona-ba Petróleu no Gás Timor-Leste nian akontese daudaun iha momentu ida krusiál ba TL nia dezenvolvimentu, progresu no modernidade.

"Ita konsege to’o akordu ida ho ita-nia país vizinhu, Commonwealth Austrália nian, kona-ba estabelesimentu fronteira marítima ida ne’ebé permanente entre nasaun rua. Nune’e, taka ona kapítulu ida ne’ebé importante tebetebes ba ita-nia istória, ne’ebé dura tempu barak nia laran," nia komenta.

Esforsu ne'ebé nasaun rua ne'e halo, tuir PM Taur, atu lori povu ba moris di'ak.

"Esforsu estraordináriu ne’ebé hala’o ona husi país rua ne’e, hodi alkansa Tratadu Fronteira Marítima foun no aseitasaun jerál tratadu ne’e nian, hatudu katak nasaun sira bele hakat liu difikuldade polítika atu buka interese di’ak liután ba sira-nia povu," tenik PM Taur.

Darwin_Optic

.

Contact us

Palapasu
Dili, Timor-Leste
+670 7723 4852
+670 7728 1698
http://www.tempotimor.com

Kalendariu Arkivu

« March 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
        1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31

Tempo Timor Networks

Online Counter