Login to your account

Username *
Password *
Remember Me

Items filtered by date: Thursday, 07 May 2020

Tempotimor (Dili) - Durante tempu implementasaun Estadu Emerjénsia iha fulan Abril nian laran, Polisia Nasionál Timor-Leste rejista kazu asidente tráfegu hamutuk 54. Husi total ne’e rezulta ema ida mate.

Published in Seguransa Defesa

Tempotimor (Dili) - Operasaun transporte públiku ne’ebé bandu durante implementasaun Estadu Emerjénsia iha etapa dahuluk la’ós desizaun husi Polisia Nasionál Timor-Leste, maibé polisia sira implementa de’it regra Estadu Emerjénsia.

Komandante Jerál PNTL, Komisáriu Faustino da Costa hateten, polisia la bandu movimentasaun transporte públiku nian maibé regra Estadu Emerjénsia mak kesi metin sira.

"Ami hetan ona karta ida husi Ministru Transporte no Komunikasaun (MTK) kona-ba autorizasaun movimentasaun transporte públiku nian," dehan nia, iha Palásiu Prezidensiál, Bairru-Pité, Kinta (7/5).

VIDEO PUBLISIDADE APELU HUSI PM TAUR APLAUS BA FRONT LINE

 

Nia afirma, PNTL la bandu sira halo movimentasaun maibé regra Estadu Emerjénsia nian haruka tula pasajeiru labele liu na'in lima.

Nia hatutan, preokupasaun iha terrenu maka see bis ka autokarru ida diresaun husi Baukau mai Dili baibain bele tula pasajeiru liu na'in ruanulu resin, agora tula de'it ema na'in sanulu.

Entaun motorista sira mak preokupa fali katak konsumu mina hira husi Baukau ba Dili mak tula de'it ema na'in lima, hanesan mós iha Dili laran.

Nia afirma, despaxu husi MTK husu para mikrolete no taksi bele movimenta, maibé iha despaxu ne'e mós dehan, mikrolete ida labele tula ema na'in neen ka hitu, entaun ida ne'e sai preokupasaun. (*) 

 

PUBLISIDADE

 

 

PUBLISIDADE

 

Published in Seguransa Defesa
Friday, 08 May 2020 00:30

Hamutuk, ita luta hasoru COVID-19

Opiniaun Husi : Dr Poonam Khetrapal Singh, Diretora Rejionál OMS ba Rejiaun Sudeste Áziatiku

 

Iha prioridade tolu mak tenki buka solusaun ba future: kontrola no hapara moras da’et, haforsa no mantein servisu saúde, no suporta malu hodi seguru, saudavel no di’ak nafatin.

OMS Rejiaun Sudeste Áziatiku agora tama ona iha faze foun iha responde ba pandemia. Iha semana hirak foin lalais ne’e COVID-19 da’et iha Rejiaun ne’e hahú menus ona, tanba nasaun barak mak implementa medida distánsia fíziku lalais no rigorozu. Membru Estadu balun agora iha ona preparasaun hodi halo tranzisaun ba “normál foun”, ne’ebé maka vida sosiál no ekonomia bele kontinua funsional fali maske moras ne’e sei hada’et maibé menus ona. Atu áplika ida ne’e ho susesu, nasaun hotu tenki kontinua brani, foti desizaun lalais, no utiliza aproximasaun hodi bele mobiliza governu no sosiedade tomak.

Dezafiu ida ne’e bo’ot tebes. Iha mundu tomak, COVID-19 kontinua hada’et no halo ema moras, mate no interfere ho atividades barak. No mós interfere nasaun sira ne’ebé ho sistema saúde avansadu. Estimasaun taxa mortalidade COVID-19 sae ba 3%, maibe bele iha mudansa hosi nasaun ida ba nasaun seluk, no mós iha nasaun laran. Fatór oi-oin inklui asesu ba tratamentu no disponibilidade teste nian.

Membru Estadu hosi Rejiaun ida ne’e tenki kontinua halo asaun ne’ebé bazeadu ba evidénsia no halo avaliasaun risku ho kuidadu antes foti desizaun ne’ebé mak bele halo fraku saúde públiku no medida sosiál nian. Entre fatores seluk, tenki iha konsiderasaun balun ba epidemiolojia COVID-19 iha kontestu lokál, inklui identifika fatin surtu, no grupu, no kapasidade hosi sistema saúde no respondent sira atu buka, izola no halo tratamentu ba kazu, no halo kuarentena ba ema sira ne’ebé iha kontaktu besik.

VIDEO PUBLISIDADE APELU HUSI PM TAUR APLAUS BA FRONT LINE

 

Nasaun nia sénariu atuál moras ne’e hada’et oinsá, ida ne’e sei laiha informasaun falsu: Ita hamutuk iha kombate naruk ida ne’e. Ida ne’ebé mak sei sai dezafiu kontinuadu hasoru COVID-19, Membru Estadu sira nia estratéjia tenki klaru, kompreensivu, no kobre hotu nesesidade iha tempu badak no naruk nia laran. Prioridade tolu mak tenki hatuur ba futuru: kontrola no hapara moras da’et, haforsa no mantein servisu saúde, no suporta malu hodi seguru, saudavel no di’ak nafatin.

Atu kontrola no hapara moras da’et, ita tenki luta hasoru virus ida ne’e. Deteksaun kazu ativu, izolamentu, halo teste no rastreamentu kontaktu bele kontrola virus ida ne’e. Bainhira transmisaun ka hada’et iha komunidade, entaun importante tebes atu hapara ida ne’e. Haforsa servisu vijilánsia no halo rastreamentu kontaktu sei ajuda autoridade nasionál no lokál atu bele adapta lalais ho surtu ne’ebé ataka makaas, ataka hosi kazu ida ba kazu grupu, ka hosi kazu grupu nian ba laiha kazu liu.

Abilidade atu responde ho lalais no maneira atu adapta tuir kontestu ne’e importante tebes, liu-liu iha nivel subnasionál, iha fronteira, no populasaun movel sira. Ba área ne’ebé ho nivel moras hada’et limitadu, repondente sira tenki foka ba buka no izola kazu hotu, fornese ba sira ho tratamentu apropriadu, halo rastreamentu, kuarentena, no suporta kontaktu hotu. Iha área ne’ebé nivel moras hada’et kontinua, sira tenki servisu makaas hodi hamenus no bele jere grupu afetadu, ida ne’ebé mak sira bele konsidera fali áplika medida distánsia fíziku hanesan maneira ida hodi hamenus impaktu negativu.

Atu haforsa servisu saúde, nasaun hotu tenki proteje dahuluk pesoál saúde sira. OMS kontinua servisu hamutuk ho governu, industria, no Pandemic Supply Chain Network hodi solusiona ekipamentu protesaun pesoál ne’ebé menus iha mundu tomak. Importante tebes ba pesoál saúde sira atu iha roupa médiku (gowns), luvas, máskara médiku, no ókulu protesaun ne’ebé presiza atu salva moris no evita infesaun.

Nasaun hotu-hotu tenke kontinua habelar kapasidade izolamentu no Unidade Kuidadu Intensivu (ICU), alende tenta halo esplikasan. Liuhosi husi liga fasilidade tratamentu COVID-19, lider saúde no admistrador sira bele fahe diak liu tan todan no difikuldade ne’ebé sira nia fasilidade enfrenta. Liu-husi implementa protokolu triajem ne’ebé klaru, sira sei asegura pasiente hotu ho manisfestasaun grave hetan admisaun ne’ebé lalais no seguru ba iha unidade kuidadu intensivu. Infesaun prevensaun no kontrolu ne’ebé rigorozu nee importante hodi prevene fasilidade saúde sai nuudar fatin hada’et moras.  

 

PUBLISIDADE 

 

Importante atu asegura katak servisu saúde essesiál seluk mantein ho diak.Ita labele deit hamenus mortalidade hosi COVID-19, maibe mós husi moras ne’ebé bele prevene liuhosi vasina, hodi nunee, númeru moras labele aumenta no la hatodan sistema saúde. OMS sei kontinua fó-apoiu ba nasaun iha rejiaun hodi implementa Matadalan Xave OMS nian kona-ba mantein servisu esensiál ne’ebé responde direta ba COVID-19.

Ensuring essential health services are maintained is vital. We must not only reduce mortality from COVID-19 itself, but also from vaccine-preventable diseases and other treatable conditions that can increase when health systems are overwhelmed. WHO will continue to support countries in the Region to implement key WHO guidelines on maintaining essential health services as they directly respond to COVID-19.

Atu atinji rezultadu sira ne’e, membru estadu tenke mobiliza governu hotu-hotu, sosiedade hotu-hotu, ba aproximasaun ne’ebé alina ema idak-idak nia papel hodi suporta malu hodi nafatin seguru, saudavel no moris di’ak. Fase liman ho regular, fani ka mean ba liman sikun laran, no evita kontaktu ho ema ho sintomas gripe importante hodi mantein saudavel. Halo tuir mós matadalan lokál no nasionál kona-ba distánsia fíziku.Evita uza tabaku, alkól no substansia seluk ne’ebé bele prejudika sistema imunulojia no saúde. Suporta pesoál saúde sira no hatete lae ba estigma.

Ita mós tenke mantein saúde di’ak. Tau matan mós ba ita nia saúde mentál no fo-apoiu ba ema seluk moos. Ne’e naturál bainhira sente triste, stress, konfundi, tauk no hirus durante iha krize. Estratéjia uteis balun hodi hasoru situasaun sira ne’e inklui deskansa ho di’ak, ezersisiu, han aihan saudavel, evita subtánsia nosivas, no maintein kontaktu besik ho família no kolega. OMS sei kontinua no sei suporta membru estadu tomak hodi haforsa servisu saúde mentál nuudar parte ida husi responde ba COVID-19. 

Ita tenke kontinua hamriik hamutuk hodi luta hasoru dezafiu bo’ot ba iha saúde públiku iha gerasaun ida ne’e. Estratéjia husi rejiaun hodi kontrola no hapara moras hada’et, haforsa no mantein servisu saúde, no suporta malu hodi mantein saudavel no di’ak, sei ajuda nasaun hotu salva vida no minimiza impaktu. Ita nia misaun klaru, ita nia dezafiu bo’ot. Hamutuk, ita luta hasoru COVID-19.

 

PUBLISIDADE 

Published in Opiniaun

Tempotimor (Dili) - Relasiona ho dadus ne'ebé Koordenadór Sekretariadu Téknika Covid-19 fó sai katak Fundu Covid-19 ne'ebé aloka ba Polísia Nasionál Timor Leste (PNTL) rihun $670 ne'e la loos, maibé orsamentu loloos ne'ebé aloka ba PNTL hamutuk tokon $6.090.

"Osan ba PNTL la'ós hanesan buat ne'ebé ita boot sira rona katak rihun $670, ne'e lae. PNTL ho nia proposta no osan aloka mai ne'e tokon $6.090," dehan Komandante Jerál PNTL, Komisáriu Faustino da Costa, iha Palásiu Prezidensiál, Bairru-Pité, Kinta (7/5).

VIDEO PUBLISIDADE APELU HUSI PM TAUR APLAUS BA FRONT LINE

 

Nia afirma, osan ne'e mak tama ba PNTL sei la ezekuta hotu tanba tempu ba Estadu Emerjénsia atu remata ona.

"Agora osan ne'e mak aban ka bainrua mai PNTL atu ezekuta hotu iha tempu badak ne'e ha’u hanoin kestaun ida ne'ebé ami mós haree hela situasaun ne'e," nia dehan.

Nia mós preokupa tanba, prosesu aprovizionamentu ka kompra ne'ebé tau iha ne'ebá haree tempu mós la'o, entaun sei la ezekuta hotu.

Entretantu, montante osan ba kada pesoál polisia iha frontline ne'e komandante jerál lakohi pronunsia, tanba sei servisu hamutuk ho parte defeza para halo balansu. (*) 

PUBLISIDADE

 

PUBLISIDADE

 

Published in Politika

Tempotimor (Dili)- Portavoz Sentru Integradu ba Jestaun Krize (SIJK) dra. Odete da Silva Viegas halo esplikasaun ba publiku nia preokupasaun kona ba, Arsenio Bano hela iha auto kuarentena tanba prienxe kritéria husi Ministériu Saúde (MS) nian.

Arsenio Bano fila husi Australia no to'o iha Dili iha semana ne'e la tama iha kuarentena obrigatoriu nune'e halo publiku kestiona servisu Sentru Integradu Jestaun Krizi ba Covid 19.

"Ekipa servisu vizilánsia epidemolójika ba to'o duni iha sira nia fatin katak prienxe duni kritéria, entaun señor Arsenio Bano bele hala iha nia uma ka auto kuarentena, kada loron loron mak pesoál saúde ba akompaña para bele kumpri to'o loron 14," dehan Portavoz SIJK Dra. Odete da Silva Viegas iha sala situasaun ba jornalista sira, Kinta (07/05).

VIDEO PUBLISIDADE APELU HUSI PM TAUR APLAUS BA FRONT LINE



Nia mós dehan, "la'ós señor Arsenio Bano de'it, maibé sidadaun sira ne'ebé tama mai balun mós, tanba sira mai ho sertifika ida katak, sira halo ona kuarentena iha sira nia fatin ne'ebé antes ne'e sira hela ba, depois sira mai no sira mós mai ho sertifikadu ida teste Covid-19 nian," dehan Odete

Iha parte seluk, Primeiru Ministru (PM) Taur Matan Ruak mós dehan, bainhira iha pedidu espesiál ruma kona-ba sidadaun ne'ebé mai husi zona mean no ba hela iha auto kuarentena, PM sei autoriza.

"Hanesan ne'e, ema hotu-hotu ne'ebé tama iha teritóriu nasionál bele halo pedidu, iha pedidu espesiál ne'e Primeiru Ministru bele autoriza, hanesan ema sira servisu iha peteoleu no ema sira ne'ebé sira fundamentasaun prosesu hotu, PM bele autoriza," dehan PM Taur iha Palásiu Prezidensiál ohin. (*)

PUBLISIDADE

 

PUBLISIDADE

 

 
 
Published in Saude
Tempotimor (Dili)- Prezidente Parlamentu Nasional Arão Noé de Jesus da Costa Amaral, koko hakat tuir eis Prezidente Parlamentu Nasional, Aniceto Guterres nia lala'ok iha tinan 2017 ne'ebe tuir nia, agenda la iha situasaun normal, tanba sa agora agenda la iha kestiona.
 
"Ohin hau fo sai uluk ona komunikadu tuir lolos ne'e agenda reuniaun Lider bankada hahu ohin ona mas komu rekerementu tama kona-ba distituisaun hau nian entaun hau iha direitu par responde nune'e hau sei hare regimentu ne'e sei responde ofisial ba asuntu refere, tanba ne'e mak adia tiha reuniun Lider bankada ba ohin no tempu tuir mai kundu hau responde ona asuntu ne'e", dehan Arao ba jornalista sira iha parlamentu nasional, kinta (7/5).
 
Ema numeru dahuluk iha uma fukun ne'e, akresenta, la iha intensaun atu boikota parlamentu nasional.
 
VIDEO PUBLISIDADE APELU HUSI PM TAUR APLAUS BA FRONT LINE
 
 
 
"Uluk 2017 to'o 2018 kurtu legislatura la iha plenaria ema ida la kestiona, nusa mak ida agora ne'e kestiona ne'e ita iha situasaun Covid-19 kuandu iha agenda ordem du dia mak iha plenari, se la iha oredem du dia la iha plenaria, halo tuir de'itsaida mak hatete iha neeba", tenik Nia 
 
Nia afirma, kona-ba legalidade no pontu sira ne'ebe rekerentes sira sita iha rekerementu destituisaun depois sei justifika tuir dalan legal balun neebe iha.
 
"Depois hau sei justifika ba Lei anti korupsaun no pontus lubuk ida ne'ebe rekerentes sira koloka ona iha rekerementu", Nia salienta.
 
Relasiona ba rejimentu Parlamentu Nasional artigu 16 pontu B aline 2 Prezidente Parlamentu dehan, "Kona-ba atu agenda ba karta destituisaun hau sei hare no estuda ninia kontiudu depois resposta mak foin bele hatete ne'e agenda ou Lae."
 
"Pedidu ida uluk hatama iha janeiru karta destituisaun ba Prezidente Parlamentu Nasional kurta legislatura to'o fin mandatu elisaun antisipada ida ne'e de'it la viola buat ida no la sala", Nia hakotu.
 
 
PUBLISIDADE
 
PUBLISIDADE
 
Published in Politika

Tempotimor (Dili) - Prezidente Parlamentu Nasional (PN), Arão Noe de Jesus da Costa Amaral, 'tauk' atu ema troka ninia pozisaun. Nune'e, adia ajenda konferénsia lider bankada hodi análiza no prepara resposta ba akuzasaun rekerimentu mosaun destituisaun.

Published in Politika

Tempotimor (Dili) - Lista membru governu foun Primeiru Ministru, Taur Matan Ruak, aprezenta ona ba Prezidente Repúblika, Franscisco Guterres Lú Olo, iha inisiu Tersa feira semana ne'e no hein de'it dekretu prezidensial no markasaun tempu ba toma pose.

Primeiru Ministru, Taur Matan Ruak hateten, membru governu ne'ebé indizita ona hodi kompleta ba vaga VIII Governu nian ne'ebé sei mamuk ne'e lista iha ona Prezidente Repúblika no hein loron atu simu pose.

VIDEO PUBLISIDADE APELU HUSI PM TAUR APLAUS BA FRONT LINE

 

"Lista ami aprezenta tiha ona, agora hein de'it Prezidente Repúblika deside no marka loron," dehan nia, iha Palásiu Prezidensiál Bairru-Pité, Kinta (7/5).

Membru governu sira ne'ebé atu simu pose maka hanesan Ministru Antigu Kombatete (MAK), Julio Sarmento "Meta Mali", Ministra Saúde (MS), Odete Maria Freitas, Vise-Ministra Turizmu Komersiu Industria (VMTKI), Inácia Texeira, Ministru Administrasaun Estatál (MAE), Faustino Cardoso, Ministru Finansas (MF), Fernando Hanjan no pasta membru governu seluk. (*)

 PUBLISIDADE

 

PUBLISIDADE

 

Published in Politika
 
Tempotimor (Dili) - Mosu ipoteza barak kona-ba estabilidade VIII Governu Konstitusionál, maibé Xefe Governu konsidera kondisaun Governu atuál estavel loos, nune'e presiza atu formaliza liutan husi Parlamentu Nasional de'it.

"Ha'u hanoin governu nafatin, ajuda de'it iha Parlamentu Nasionál (PN)," dehan Primeiru Ministru, Taur Matan Ruak, iha Palásiu Prezidensiál Bairru-Pité, Kinta (7/5).

Nia afirma, ajusta de'it iha Parlamentu Nasionál hodi troka pozisaun CNRT nian ne'ebé deside halo 'traisaun' ba Aliansa Mudansa ba Progresu (AMP) iha Parlamentu Nasionál.

Maski nune'e, Governu hetan ona ema seluk ne'ebé bele troka pozisaun Partidu CNRT nian iha PN maka Partidu FRETILIN.
 
PUBLISIDADE
 
 
 
 
"Uluk CNRT apoiu governu, mas agora la apoiu. Entaun FRETILIN mai apoiu fali, entaun ne'e arranju polítiku ba ita de'it, mas governu nafatin la'o," nia dehan.

Antes ne'e, governu forma liuhusi aliansa AMP nian, maibe iha aprezentasaun Orsamentu Jerál Estadu tinan fiskál 2020, Partidu CNRT ne'ebé hola parte iha bloku AMP nian halo jogada, nune'e orsamentu xumba iha PN no kontinua durasaun impase polítika iha rai-laran.

Nune'e, jurista timoroan balun konsidera VIII governu konstituisionál laiha poder polítika ona hodi aprezenta tan OJE no kontinua VIII Governu to'o 2023, maibé xefe governu dehan, governu la'o nafatin to'o 2023, tanba FRETILIN viabiliza ona governu. (*)
 
PUBLISIDADE
 
 
Published in Politika
Tempotimor (Dili)- Partidu Demokratiku (PD) hato'o nia pozisaun sei apoiu ba kualker governu ne'ebe mak atu ukun nasaun Timor Leste inklui apoia ba oitavu governu ne'ebe lidera husi Primeiru Ministru (PM) Taur Matan Ruak.
Published in Politika
Page 1 of 2
Darwin_Optic

Popular

Error: No articles to display

.

Contact us

Palapasu
Dili, Timor-Leste
+670 7723 4852
+670 7728 1698
http://www.tempotimor.com

Kalendariu Arkivu

« May 2020 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
        1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31

Tempo Timor Networks

Online Counter