Login to your account

Username *
Password *
Remember Me

Tempotimor (Dili) – Ministru Reforma Lejislativa Asuntu Parlamentar (MRLAP), Fidelis Manuel Leite Magalhães hatete, lei fó dalan ba opozisaun iha Parlamentu Nasionál (PN) atu vota a favor ka kontra ba OJE 2020.

"Ne'e demokrásia. Vota a favór ka kontra konforme. Maibé, dezenvolvimentu la'o nafatin. Governu mai ho orsamentu, mai diskusaun no debate. Tanba, Governu tenke kumpri nia dever hanesan ezekutivu, para atu lori dezenvolvimentu," dehan Fidelis iha PN, Tersa (15/10/19).

Governu, iha Tersa loraik sei aprezenta Orsamentu Jerál Estadu (OJE) tinan 2020, ba Parlamentu Nasionál (PN). Ba tinan 2020, Governu sei deskute no debate orsamentu hamutuk billiaun $1.95 ho PN para hetan aprovasaun.

"Agora, orsamentu ne'e mak opozisaun diskorda, ne'e direitu opozisaun nian. Ha'u husi Governu laiha komentáriu ruma. Atu konkorda ka la konkorda ne'e la'ós kestaun. Tanba, ha'u nia opiniaun ba asunte ne'e la importante. Tanba ne'e, pozisaun polítika bankada nian," nia afirma.

Governante ne'e hatutan, antes ne'e Bankada Demokrátika iha PN deklara katak sei vota kontra ba OJE 2020. "Bankada opozisaun liuliu Bankada Demokrátika proklama tiha ona atu vota kontra. Se sira hola pozisaun ida ne'e. Sira nia direitu tomak. Konstituisaun mak fó dalan," Fidelis dehan.

Tempotimor (Dili) – Bankada Uniaun Demokrátiku Timorense no Frente Mudansa (UDT/FM)  iha Parlamentu Nasionál (PN) husu autorizasaun Parlamentu Nasionál (PN) hodi kada deputadu no deputada sira, apoiu foos saku rua ba vítima inséndiu ne'ebé akontese iha Munisípiu Ermera.

"Ita seidauk fó atensaun másimu ba vitima sira iha inséndiu ne'e. Ha'u mós preokupa tebes. Ha'u  husu, se bele karik ita deputadu sira mós bele kontribui foos saku ida ka rua kada deputadu, hodi apoiu ita nia maun alin sira ne'ebé sofre husi dezastre naturais," dehan deputadu UDT/FM, Gilman Exposto iha plenária PN, Segunda (14/10/19).

Hatan ba deklarasaun ne'e, Prezidente Parlamentu Nasional (PPN) Arão Noé de Jesus da Costa Amarál katak sei lori ba reuniaun lideres bankada hafoin deside.

"Ida ne'e mós hanoin di'ak ida. Entaun, ami sei lori asuntu ne'e ba reuniaun lideres bankada iha Kinta mai agora. Depois, ami sei deside opsaun saida mak Parlamentu Nasionál bele hola ho kualidade ajudus umanitáriu," tenik Arão Noé.

Alende ne'e, PPN  ne'e mós husu ba Governu atu tau atensaun sériu hodi fó apoiu ba vítima husi inséndiu ne'e rasik.

Tempotimor (Dili) – Prezidente Parlamentu Nasionál (PPN), Arão Noé de Jesus da Costa Amarál  husu ba Komisaun A atu aselera prosesu Lei Anti Korrupsaun (LAK), tanba lei seluk hein hela atu deskute, tanba importante mós.

"Ha'u hakarak aselera prosesu ne'e. Maibé, husi sira (komisaun A) katak iha prosesu barak mak presiza aumenta. Hanesan deklarasaun de bens no informasaun ikus mak dehan, formula hotu sira ne'e bele to'o artigu atus ida resin," dehan Prezidente Parlamentu Nasionál ne'e iha PN, Segunda (14/10/19).

Nia mós akresenta, lei ne'e rasik nia inisiál iha artigu 30 resin.

"Lei nia ne'e nia inisiál hahú ho artigu tolunulu resin de'it. Maibé, agora formaliza hotu ne'e liu artigu 100 resin. Ne'e signifika katak lei foun tebes. Mas, ami hein komisaun A bele aselera prosesu ne'e.  Tanba, ita iha lei sira seluk ne'ebé hein hela tanba lei seluk mós prioridade," dehan Arão.

Nia espera, iha tinan oin PN bele konklui Lei Anti Korrupsaun nian, hodi nune'e fó dalan ba rekursu umanu iha área judisiál ninian, nune'e bele alarga tribunál sira iha munisípiu ne'ebé iha haat maibé bele aumenta ba lima ka neen tuir nesesidade.

Tempotimor (Dili) – Mália da Costa, estudante Ensinu Sekundária Colégio (ESC) São Paulo São Pedro Aileu, Segunda (14/10/19) durante oras ida nia laran, asume knaar hanesan deputada.

Inklui deputadu, Mália sai mós Prezidente Bankada Partidu Demokrátika (PD) iha uma fukun Parlamentu Nasionál. Durante asume ninia pasta, Mália hanesan deputada iha PN espresa nia sentimentu triste, relasiona ho situasaun ambientál iha Kapitál Dili.

"Ha'u nu'udar labarik feto ida, ha'u sente triste ho situasaun meiu ambiente, ne'ebé oras ne'e ema barak ladún iha konxiénsia hodi sunu rai arbiru. Tanba ne'e, nia impaktu ba iha futuru bainhira tempu udan halo rai monu no estrada sira ne'ebé sai estratéjiku ba viajem pasajeiru sira nian, inklui ba labarik feto sira iha tempu ba eskola," espresa Mália da Costa iha plenária bainhira nia hato'o ninia intervensaun.

Iha plenária ne'e, Mália fó mós ninia sujestaun ba Parlamentu Nasionál atu haforsa liután lei tara-bandu ne'ebé implementa ona iha suku sira.

"Husu ba PN atu haforsa liután lei tara-bandu ne'ebé estabelese ona iha suku sira, tanba realidade hatudu katak ema kontinua sunu rai, ne'ebé rejulta ahi han komunidade nia uma kuaze 100 resin, animal no rikeza iha Munisípiu Ermera,” nia esplika.

Nia afirma, iha Konstituisaun RDTL artigu 61 kona-ba Meiu Ambiente, tanba ne'e ema hotu iha direitu moris di'ak iha ambiente no familiar liután, tanba ne'e atu solusiona kestaun ne'e iha pontus importante haat.

"Pontus importante haat man hanesan, Fó importánsia hodi rezolve mudansa klímatika, aplika polítika iha nivél nasionál, presiza iha rekursu umanu ne'ebé di'ak hodi apoiu nai ulun sira, no ikus liu mak labarik feto sira presiza hetan oportunidade hodi espresa nia opiniaun hodi halo desizaun ba mudansa klimatika no ambientaál," dehan Mália.

Tempotimor (Dili) – Bankada PLP lamenta ho polítika ONG Plan Internasionál (PI) ne'ebé prepara joven feto sira, atu hola parte iha orgaun estadu nian iha oras balun nia laran.

"PLAN Internasionál prepara ona la'ós model hanesan ne'e. Viola regras hotu, buka saida iha ne'e? Plan Internasionál ne'e organizasaun ida, Parlamentu Nasionál iha juventude, Juventude Parlamentar. Agora, ita ema mai ida-idak, ita mai halo orgaun ida ne'e, parte ida ita dignifika estadu, maibé parte ida ladi'ak, nu'udar estadu direitu demokrátiku," dehan Deputadu PLP, Francisco Vasconcelhos iha plenária bainhira Mália da Costa hola pozisaun nu'udar deputada PD, durante oras ida nia laran, Segunda (14/10/19).

Deputadu ne'e la konkorda ho átu ne'ebé mak Plan Internasionál halo. "Ha'u la konkorda ho átu ne'e. Ita labele buka popularidade, depois ita viola regras hotu, ita nia preparasaun ba ita nia joven sira la'ós ho maneira sira hanesan ne'e,” deputadu hatete.

Iha fatin hanesan, deputada Josefa Soares katak hakarak atu dignifika estadu tenke iha regras.

"Ita hakarak atu dignifika estadu ne'e la'ós ho maneira sira hanesan ne'e. Hakarak halo tratamentu bainhira ema, sim señor, Parlamentu Nasionál bele konsede fatin seluk, para sai hanesan treinamentu. Maibé, la'ós iha plenária soberanu ida ne'e. Se ita hakarak dignifika estadu ne'e tenke tuir regras. La'ós ONG ida mai fali iha ne'e no hakat liu fali. Ida ne'e labele," hatete Josefa.

Hatan ba kestaun ne'e Prezidente Parlamentu Nasional (PPN) Arão Noé de Jesus da Costa Amaral katak, asaun ne'e soe ona ba lidera bankada, maibé Laiha pronunsia ruma kona-ba prezensa alin Mália.

"Iha dia 11 Outubru, loron mundiál labarik feto sira. Tanba ne'e, asaun ne'e hahú kedas iha semana kotuk, PR nia halo, PM mós halo, inklui membru Governu balun halo ona.  Tanba ne'e, ohin molok alin ne'e tama mai, ha'u soe ona ba lideres bankada sira. Maibé, laiha pronunsia entaun ita fó alin ne'e mai hola pozisaun hanesan Prezidente Bankada (PD)," dehan PPN Arão.

Tempotimor (Dili) – Prezidente Komisaun E Parlamentu Nasionál (PN), Deputadu Abel Pires konsidera, liña eletrisidade iha área rurál kuaze di'ak ona. Maibé, bee moos sei sai preokupasaun.  

"Iha bee moos nian mak sei preokupa tebes. Iha kapitál Dili de'it sei falta bee moos. Tan ne'e presiza halo eskala seriu liu iha parte bee moos nian, depois mak ba estrada no liña eletrisidade," informa Abel iha Parlamentu Nasionál, Kinta (10/10/19).

Nia rekoñese, infraestrutura báziku kada tinan preokupa hela dei't atu hadi'a. Tantu iha munisípiu no suku balun ne'ebé seidauk di'ak. Maibé, espera ba tan tinan ida rua, garante ona sei asesu hotu," nia promote.

Tuir Abel, durante ne'e, Austrália mós fó sira-nia suporta boot ba infraestrutura estrada rurál, liuhosi programa estrada ba dezenvolvimentu. Tan ne'e, nia dehan, sei garante la'o neineik sei di'ak hotu.

Tempotimor (Dili) – Komisaun F ne'ebé trata asuntu saúde, seguransa sosiais no igualidade jéneru semana oin sei ba foti dadus kona-ba vítima sira ne'ebé iha semana semana liubá, hetan afetadu inséndiu iha Munisípiu Ermera, Likisa, Aileu no Bobonaro.

"Ohin, ami mós ko'alia kona-ba akontese ahi han uma iha Ermera, Likisa, Aileu no Bobonaro. Parlamentu Nasionál liuhosi reuniaun lideres bankada nian, preokupa ba dezastre ne'e. Tan ne'e, Komisaun F iha semana oin, sei ba baze hodi haree situasaun ne'e no rekolla dadus," tenik Prezidente Parlamentu Nasionál,  Arão Noé de Jesus da Costa Amarál, iha PN, Kinta (10/10/19).

Nia afirma, bainhira dadus iha ona, PN sei halo audiénsia ho Governu liuliu ministériu tutela, hodi apoiu vítima sira.

"Komisaun ba foti dadus akontesimentu ne'e tomak para ita haree nesesidade saida mak populasaun sira presiza, nune'e para halo audiensi ho governu liu-liu ministériu ne'ebé tutela ba bele fó asisténsia tanba agora besok ona udan, entaun presiza iha uma mohon ba vítima sira ne'ebé sofre husi inséndiu ne'e" dehan Arão.

 Hein Investigasaun

Alende ne'e, Governu liuhosi Sekretáriu Estadu Protesaun Sivíl (SEPS) fó ona apoiu emerjénsia ba vítima hamutuk 199 husi Munisípiu Ermera, Likisa, Aileu no Bobonaro ne'ebé afetadu husi inséndiu.

"Dezastre Naturais iha Munisípiu Ermera, Likisa, Aileu no Bobonaro dadus atuál hamutuk 572. Husi dadus hirak ne'e, ita fó ona apoiu emerjénsia iha 199. Sei kontinua iha levantamentu dadus," dehan Sekretáriu Estadu Protesaun Sivíl (SEPS), Alexandrino dos Santos iha Palásiu Governu, Kuarta (09/10/19).

Tuir SEPS katak, kazu inséndiu ne'ebé akontese iha Ermera hola parte ona krime ambientál. Tanba ne'e, sei hein investigasaun.

"Kazu inséndiu ne'e ita servisu hamutuk ho PNTL ne'ebé fó ona ordem no kontaktu ona mós ba Sekretáriu Estadu  Ambiente (SEA), hodi haree. Tanba sunu rai, ema ida de'it nia hahalok iha vítima kuaze atus resin. Tanba ne'e, tama ona iha krime ambientál. Nune'e ita koopera ona ho PNTL hodi halo investigasaun" dehan SEPS.

Tempotimor (Dili) – Parlamentu Nasionál (PN), Kinta (10/10/19) diskute ona kalendáriu ba debate Orsamentu Jerál Estadu (OJE) tinan 2020, bainhira proposta refere iha loron 15 Outubru, tama iha Parlamentu Nasionál.

"Enkontru lideres bankada ohin, deskute kona-ba ajenda semana oin nian. Inklui mós, kalendáriu ba debate Orsamentu Jerál Estadu tinan 2020 ne'ebé atu mai iha PN iha 15 Outubru. Entaun, ohin ami halo previzaun hotu para ami iha ona kalendáriu," tenik Prezidente Parlamentu Nasionál,  Arão Noé de Jesus da Costa Amarál, iha PN, Kinta (10/10/19).

OJE tinan 2020 ho montante billaun $1.95 ne'e, Governu haruka ba Parlamentu Nasionál hodi halo apresiasaun no hetan aprovasaun.

"OJE 2020 ne'e atu kobre husi programa prioridade nasionál ne'ebé define ona husi VIII Governu Konstituisionál ho valór millaun $241.271 ba saláriu no vensimentu millaun $738.248, bens no servisu millaun $457.773, transferénsia públika millaun $53.267, kapitál menór no ikus liu millaun $459.260 ba kapitál dezenvolvimentu, hetan ona aprova husi Konsellu Ministru,” Arão hatete.

Tempotimor (Dili) – Prezidente Parlamentu Nasionál (PPN), Arão Noé de Jesus da Costa Amarál informa, proposta Lei Atividade Petrolífeiru (LAP) no Lei Fundu Petrolífeiru (LFP) ne'ebé hetan ona reapresiasaun husi Parlamentu Nasionál, Kinta (10/10/19) loraik sei haruka ba Prezidente Repúblika.

"Lei rua ne'ebé aprova iha Tersa (08/10/19) ne'e, horseik (kuarta) Komisaun C no D inklui tiha ona testu final. Horseik loraik no ohin dadeer ida tama. Ha'u despaxu ona ba Divizaun Apoiu Plenária (DIPLEN) para halo testu finál, para ha'u asina no haruka ba Prezidente Repúblika," informa PPN ne'e iha PN, Kinta (10/10/19).

Arão afirma, prazu ba Prezidente Repúblika hodi estuda no foti desizaun, durante loron tolunulu nia laran.

"Tuir lei loron tolunulu. Durante loron ruanulun nia laran, Prezidente Repúblika se hakarak haruka fali ba tribunal. Depois ba tribunál rekursu iha loron tolunulu nia laran, PR promulga ka vetu polítika," nia esplika.

PPN dehan, bainhira desizaun Prezidente Repúblika sai ona, mak Parlamentu Nasionál ezerse nia funsaun.

Tempotimor (Dili) – Bankada opozisaun iha Parlamentu Nasionál (PN), konsidera Aliansa Mudansa ba Progresu (AMP) foti empreza Timor Gap nia-oin, boot liu fali orgaun estadu, ne'ebé sai nu'udar ai-rin ba nasaun Timor-Leste.

Deputadu Adriano do Nascimento katak Timor Gap laiha direitu atu foti diretamente osan husi fundu minarai. Tanba, orgaun importante sira tenke hatán mak foti.

"Estadu iha limitasaun atu hasai osan %3. Kompañia, boot liu fali %5 ne'ebé la liu husi Parlamentu. Estadu atu hasai osan liuhosi Parlamentu Nasionál, Prezidente Repúblika no Tribunál. Maibé, Kompañia Timor Gap la liu. Ida ne'e mak la justu," dehan deputadu bankada PD ne'e iha plenária PN,  Tersa (08/10/19).

Nia afirma, proposta rua ne'ebé AMP aprezenta iha plenária hanesan proposta dudu malu nian. "Proposta rua ne'ebé AMP aprezenta ne'e, proposta dudu malu nian. Se mak forte liu, nia mak moris," Adriano dehan.

Iha fatin hanesan, deputadu bankada FRETILIN Antoninho Bianco katak, Timor Gap foti diretamente osan husi fundu mina rai, katak PN la presiza hatene.

"Timor Gap foti diretamente osan ne'e, signifika katak Parlamentu Nasionál la presiza hatene. Tribunal mós lae. Sira rasik mak foti husi Banku Sentrál no sira rasik mak halo aprovizionamentu," dehan Bianco.

Hatán ba kestaun ne'e, deputada AMP, Maria Angelina Sarmento hatete Timor Gap foti osan diretamente %5, maibé la limita mós kompeténsia Parlamentu Nasionál nian atu halo fiskalizasaun.

"Governu hatete katak sei la diminui kompeténsia Parlamentu Nasionál nian atu tau matan ba kualker investimentu, ne'ebé mak Governu sei halo. Ne'e signifika katak, PN sei iha nafatin kompeténsia atu haree ba investimentu estadu nian liuhosi  Timor Gap," Maria Angelina afirma.

Page 3 of 8
Darwin_Optic

Popular

Error: No articles to display

.

Contact us

Palapasu
Dili, Timor-Leste
+670 7723 4852
+670 7728 1698
http://www.tempotimor.com

Kalendariu Arkivu

« March 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
        1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31

Tempo Timor Networks

Online Counter