Maski nune'e, Prezidente Repúblika, Francisco Guterres Lú Olo, foti pozisaun hodi buka solusaun di'ak iha tempu badak nia laran.
Tanba ne'e, sei bolu orgaun hotu-hotu inklui partidu politiku sira atu buka solusaun ba prosesu governasaun tuir mai.
Tuir PR Lú Olo, lei importante ida ne’ebé estrutura, hametin no haburas Estadu Timor-Leste mak Orsamentu Jerál Estadu.
Lei ne’e halo tinan-tinan atu Governu bele foti osan husi Fundu Mina-rai hodi bele selu saláriu no servisu, sosa sasán no investe iha edukasaun, saúde, agrikultura, infra-estrutura no área sira seluk atu haburas rai ne'e no fó benefísiu ba povu tomak.
Dalan ida ne’e hatudu katak órgaun haat Estadu nian, Parlamentu Nasional, Governu, Prezidente Repúblika no Tribunal Rekursu servisu hamutuk atu hametin Estadu.
Maibé Parlamentu Nasional la aprova lei importante ne’e. Tamba ne’e, laiha OJE.
"Ita laiha osan atu hala’o dezenvolvimentu iha tinan 2020. Maibé, ita sei uza Orsamentu Duodésimu, iha tinan 2020 nia laran, atu selu despeza korrente, hanesan saláriu, pensaun, bolsa da mãe no seluk tan, enkuantu OJE tuir mai la hetan aprovasaun husi Parlamentu Nasional", dehan Lú Olo, liuhusi komunikadu.
Situasaun ne’e ezije atu tuur hamutuk no hanoin ho ulun malirin atu buka dalan. Ezije vontade polítika, laran nakloke ba malu, liuliu husi líder polítiku sira husi partidu ualu ne’ebé tuur iha Parlamentu Nasionál.
Konstituisaun Repúblika, liuhusi númeru 1, artigu 74, fó kbiit ba Prezidente Repúblika atu kaer metin unidade Estadu nian no funsionamentu normal instituisaun demokrátika Estadu nian, hanesan Parlamentu Nasional no Governu.
Prezidente Repúblika sei konvida uluk líder partidu polítiku ho ida-idak nia bankada parlamentar, atu rona ida-idak ninia hanoin no proposta-solusaun kona-ba situasaun polítiku-konstitusionál ohin loron.
Prezidente Repúblika sei rona mós titular, eis-titular, jurista, konfisoins relijioza, akadémiku, emprezáriu no organizasaun sosiedade sivíl hanesan FONGTIL, ne’ebé halibur mós Rede Feto, Konsellu Nasional Juventude Timor-Leste no organizasaun sira seluk.
Ikusliu, Prezidente Repúblika sei halibur mós ho nia órgaun konsulta ida, Konsellu Estadu. Órgaun ne’e halibur eis-Prezidente Repúblika sira, Prezidente Parlamentu Nasional, Primeiru-Ministru atual, membru lima ne’ebé Prezidente Repúblika hili rasik no membru nain lima hili husi Parlamentu Nasional.
Husi ronda diálogu ne’e, Prezidente Repúblika sei rona, fó hanoin no husu líder polítiku sira fó hanoin ba malu ho laran nakloke no hetan dalan polítiku di’akliu ba situasaun ohin loron.
"Prezidente Repúblika fiar ho laran tomak katak ita sei hetan solusaun ba situasaun foun ida ne’e tanba ita hotu iha domin ba Povu no Estadu Timor-Leste", dehan nia.
Tuir planu, Prezidente Repúblika sei hahú diálogu Kinta 23 Janeiru 2020.