Pedro Klamar fuik hato'o lia hirak ne'e bainhira aprejenta relatóriu servisu Sala Intergeadu Jestaun Krize (SIJK) ba deputadu sira iha deskusaun extensaun Estadu Emerjénsia (EE) ba dala XII iha Parlamentu Nasionál (PN) Dili, kuarta (31/03).
"Kuandu tama ba iha transmisaun komunitári ita presiza multiplika unidade territorial e naturalmente ita mós presiza husu apoiu Internasionál”, dehan Pedro Klamar Fuik.
Timor-Leste presiza iha estratejiku planu preparadu hodi koresponde estrutura koordenasaun apoiu, reforsa sala situasaun, establese unidade territorial, halo melloramentu no planu ba koordenasaun operasional.
Fator transmisaun komunitária bele halo kolabsu bainhira fraku kontrolo iha fronteira, falta reajentes iha laboratóriu, rekursu umanu, laiha espasu ba izolamentu, kuarentena, bainhira la suspende viajen internasionál, laiha kontrolu ba auto kuarentina no izolamentu inklui institusaun governu kontaziu ona Covid-19.
"Kuandu iha kolabsu ba sistema, risku transmisaun lokál bele hakat ona ba transmisaun komunitáriu, katak se ita iha persentajen kuatru pesoál ne'ebé lakonsege kontrola diariamente durante 14 dias bele aumenta to’o 54 pesoál e kaundu hosi 54 ne'e tama iha nivel komunitária loroloron ita iha 4 pesoál mak ita lakonsege kontrola, kaundu ita multiplika ba Munisípiu hotuhotu ita iha 728 pesoál kada 14 dias”, dehan Pedro.
Enkuandu nivel transmisaun komunitária rasik kategoria ba haat (4) tuir organizasaun saúde mundial (OMS) define Baixa insidensia, insidensia moderada, alta insidensia, insidensia muitu alta.
"Kuandu iha transmisaun hosi ema na’in-4 to’o ema na’in-8 ne'ebé mak ita lakontorola diariamente iha nivel nasional, ita bele tama iha insidensia muitu alta em um mes”, afirma nia.
Priemeiru ministru (PM), Taur Matan Ruak hatete, aprejentasaun husi SIJK rasik hanesan sensibilizasaun ba deputadu sira kona-bá difikuldade ne'ebé iha terenu inklui agressividade husi moras Covid-19 hatudu.
"Se ita lakuidadu as dois pur tres ita hotu hetan e ita parariza ita-nia nasaun tomak hanesan mos país sira ne'ebé passa ona esperensia ida-ne'e iha mundu laran tomak”, dehan Taur.
Nune'e, Prezidente PN, Aniceto Guterres, apresia ho aprejentasaun husi SIJK ne'ebé furak tebes no fó hanoin inklui kompleta informasaun sira ba deputadu sirs hotu.
Entertantu governu halo diskusaun ho deputadu sira relasiona ho extensaun EE ba dala-XII iha PN Dili. (*)