Amu Bispu Belo, koñesidu iha tempu invazaun Indonézia. Tanba, amu Belo iha momentu ne’eba, sai povu Timor-Leste nia ibun, hodi hakilar kontra violensia hasoru situasaun difisil.
Biban ida foin lalais ne’e, Tempo Timor halo intervista via rede sosiál ho amu Belo, kona-ba ninia planu hadia eskola iha Suku Afaça, Postu Quelicai ne’ebe komunidade suku walu propoin tau naran eskola Sekundaria publiku Dom Carlo Filipe Ximenes Belo.
Tuir amu Belo, foin daudauk iha Cantanhede ema ida fó jantar atu rekolla osan. “Rekolla osan ba eskola Quelicai. Ha’u hakerek ona livru rua, fa’an. Nia rezultadu ba eskola. Agora, hakerek daudaun terceiro. Nune’e mós ba vizita eskola públicas halo kampaña ba rekolla osan,” amu Belo konta.
Maske nune’e, amu Belo mós hein hela nia maluk Quelicai, Baúcau no Timor-oan tomak ninia esforsu para bele kontribui. Nia dehan, labele hein ema husi li'ur nia osan.
Daudauk ne’e, nu'udar bispo emeritus amu Belo presiza tempu barak atu deskansa. Maibé, realidade hatudu seluk. Husi ninia hela fatin iha Porto, Portugal, amu Belo ho pasensia tenke la’o tun-sa’e buka osan. Esmola. Dere ema barak nia fuan. Maske, dala ruma rona mós lia kritika husi ema balun.
Tuir amu Belo, proposta lubuk ida nia haruka ona ba governu. Inklui bainhira diretamente hasoru malu ho Primeiru Ministru Taur Matan Ruak.
“Hau husu ona. Hakerek ona surat. Maibé, seidauk iha resposta. Ka, tinan ne’e orsamentu estado lá to’o? Tinan seluk karik?” Amu Belo resposta.
Nia mós konta, oinsá ninia esforsu hodi buka osan durante iha Portugal. Maibé, nia mós dalaruma simu liafuan kritika husi ema sira.
“Iha ne’e (Portugal, red.) ami kole buka osan. Maibé, ema husu fali ami nune’e; imi nia (osan) petróleu ne’e laiha? Ema dehan uma patrimóniu estadu nian. Eskola estadu nian. Sira (estadu) la ajuda? Ita hatan la di’ak. Hau hakerek livru, fa’an hotu ba eskola Quelicai. Pasiensia!!” Amu Belo hatete.
Bainhira livru hirak ne'ebé amu Belo hakerek rasik ne’e fa’an hotu, nia mós hanoin fali meius seluk, ne'ebé posivel atu bele halibur osan. “Osan husi fa’an livru ne’e seidauk to’o. Hau presiza meius oioin para bele halibur osan,” amu Belo dehan.
Tuir amu Belo, bainhira hasoru Ministru Edukasaun iha VII governu, momentu Sr. Antonio da Conceição mak sei sai ministru, nia mós ko’alia diretamente no hatama proposta husu ajuda. Maibé, to’o ohin loron governu seidauk fó resposta pozitivu.
“Hau presiza governu Timor-Leste ajuda osan ho totál 400 mil dolares Amérika. Ida ne’e, ba uma rua,” hateten amu Belo.
Eskola antigu, ne'ebé iha 27 Dezembru 2018 amu Belo ba sukat rasik ne'e, nia lokalizada iha foho Matebian nia ain. Iha sentru Quelicai antigu, Suku Afaçá, Postu Administrasaun Quelicai, Municipiu Baucau.