Login to your account

Username *
Password *
Remember Me

Tempotimor (Dili) – Partidu Kmanek Haburas Unidade Nasionál Timor Oan (KHUNTO) iha plenária, husu ho aberta ba bankada Partidu Libertasaun Popular (PLP) no Kongresu Nasionál Rekonstrusaun Timorense (CNRT), atu troka Membru Governu (MG) sira ne'ebé la hetan pose husi Prezidente Repúblika.

"Kona-ba membru na'in sia ne'ebé mak sei pendente hela, husu ba kolega Partidu CNRT no PLP karik bele troka took ita nia ema balun, ne'ebé mak Prezidente Repúblika lakohi fó pose ne'e. Bele karik, troka took ita nia ema na'in sia ne'ebé mak pendente hela," dehan deputada Olinda Guterres iha plenária Parlamentu Nasional, Tersa (24/09/19).

Nia dehan, KHUNTO rasik prepara ona ema na'in rua hodi troka KHUNTO nia ema ne'ebé la hetan pose husi Prezidente Repúblika.

"Ba ami Partidu KHUNTO, ha'u rasik prepara ona ema na'in rua atu troka António Verdial no Tuken. Se na'in sia ne'e mak la hetan pose nafatin, mak exelénsia Prezidente Repúblika nia pedidu mai Parlamentu Nasionál atu ba rai liur ne'e defisíl teb-tebes," dehan Olinda.

Tempotimor (Dili) – Parlamentu Nasionál liuhusi Orsamentu Privativa aloka tan orsamentu atu hola tan karreta foun 12 ba deputadu foun sira hamutuk US$ 492.000.00.

"Kalkulu ne'ebé iha, deputadu sira ne'e eleitu fali husi lejislasaun datolu nian, ne'ebé uza nafatin Toyota Prado anterior, deputadu sanulu resin walu de'it. Hanesan CNRT iha 9, Fretilin iha 8 no PD 1.  Entaun aumenta tan karreta 35 ne'ebé iha prosesu hela ne'e, hela deputadu sanulu resin rua mak karreta seidauk iha. Tanba ne'e, mak iha planu orsamentu 2020 inklui nafatin karreta 12, " dehan Prezidente Parlamentu Nasionál, Arão Noé de Jesus da Costa Amarál iha PN,  Kinta (19/09/19).

Nia akresenta, orsamentu 2020 nian ne'e, kada karreta ida ho nia presu US$41.000. Entaun, totál husi karreta sanulu resin rua ne'e hamutuk US$ 492.000.00.

Alende ne'e, karreta 35 ne'ebé iha tinan 2019 aloka orsamentu, iha ona prosesu laran. "Prosesu sosa karreta foun, Sekretária Jerál Parlamentu Nasionál nian asina tiha ona kontratu ho kompañia iha semana kotuk no agora iha prosesu kompañia ne'ebé hola. Tuir akordu katak, durante iha loron 45 kompañia hatama ona kareta mai," dehan Arão.

Nia akresenta, orsamentu ne'ebé Parlamentu Nasionál aloka ba hola karreta foun ba deputadu sira ne'e, hamutuk ba kareta 35.

"Orsamentu 2019 nian, ne'ebé aloka ba kareta hamutuk 35. Kada karreta ida ho nia folin US$41.000, ne'ebé oras ne'e iha hela prosesu. Ami hein de'it para kompaña kumpri kontratu ne'ebé estabelese ona entre loron 45 nia laran bele lori mai. Tanba deputadu barak mak agora sei uza transporte privadu," dehan Arão.

Entretantu Xefe Bankada CNRT, Duarte Nunes katak, karreta ne'ebé mak iha ona prosesu hodi hola ba deputadu sira ho marka Pajero Sport.

Tempotimor (Dili) – Desputa kona-ba rai iha Kaitehu, Munisípiu Likisa entre Marino Enterprise ho Kompañia China Harbour, to'o iha Parlamentu Nasionál.

Prezidente Parlamentu Nasionál (PPN), Arão Noé de Jesus Amarál rekoñese, karta ne'ebé Marino Enterprise dirije ba Xanana Gusmão ne'e, tama mós iha Parlamentu Nasionál hodi husu Komisaun A atu akompaña prosesu.

"Karta Marino Enterprise nian ne'e, dirije ba maun boot Xanana Gusmão atu sai negosiadór ka mediadór. Tanba ne'e mak haruka mai Parlamentu Nasionál no haruka ba komisaun A para bele halo akompañamentu ba prosesu ne'e," Arão Noé informa iha Parlamentu Nasionál, Kinta (19/09/19).

Kona-ba problema ne'e, PPN husu Governu presiza halo esplikasaun klaru ba públiku, kona-ba lisensa Kompañia China Habour, ne'ebé hala'o servisu interese ba estadu nian.

"Ha'u mós ba to'o iha ne'ebá haree. Sei momentu ne'e, Governu fó aluga ba Kompañia China Harbour para hodi hola fatuk ne'e iha leten liu. Marino Enterprise ninia rai mak iha tiha rai huun ne'e tomak, halo nusa Governu bele fó aluga rai ne'e ba ema, sein asesu rai hodi ba iha fatin hodi fera fatuk?" PPN husu.

Alende ne'e, problema seluk tan tuir PPN mak Marino Enterprise laiha dokumentu legál husi rai nain ne'ebé nia hola ne'e.

"Problema ida mak kona-ba fa'an no sosa rai ne'e. Iha sertifikadu anteriór husi Portugues no Indonézia nian, ka faan de'it rai mamuk mak notariadu halo vistu? Tanba, ha'u haree dokumentus husi Kompañia Marino Enterprise ne'ebé haruka mai hau, la hetan dokumentus rai titular orijinál nian," dehan Arão Noé.

Tuir Arão, presiza avalia didi'ak dokumentus ne'e tanba keta rai ne'e fa'an tanba uluk kintal rai na'in nian. Depois mak ida sosa ne'e ba sosa mak bele to'o iha notariadu hodi vistu.

Tempotimor (Dili) – Impasse polítika iha rai laran seidauk hetan solusaun. Bankada Aliansa Mudansa ba Progresu (AMP) iha Parlamentu Nasionál (PN), firme ho sira-nia posizaun. Bainhira membru Governu pendente seidauk hetan pose, laiha a favor ba Prezidente Repúblika (PR) halo viajen ba rai liur.

“Bankada AMP la autoriza Prezidente Repúblika ba partisipa Asembleia Jerál UNO iha Novaiorke, bainhira membru Governu pendente seidauk hetan pose,” afirma Vise II Prezidente Parlamentu Nasionál (PN), Luis Roberto ba tempotimor.com, Kuarta (18/09/19) iha Parlamentu Nasionál.   

Tuir Luis, ida ne'e realidade. La'ós tan aspetu seluk. Nia dehan, tanba impasse polítika mak mosu impedimentu ida para oinsá PR ho VIII Governu, bele tuur hamutuk hodi rezolve impasse ne'e.

Deputadu Bankada KHUNTO ne'e katak, viajen ba estranjeiru ne'e buat seluk ida. Importante liu mak rai laran.

"Iha impasse polítika ne'e, viajen ba rai liur ne'e, buat seluk ida. Importante liu, mak rai laran. Ita viajen ba rai liur mós imposivel ita mai, halo buat hotu. Importante mak ita nia nasaun ne'e, kuandu buat hotu la'o ho di'ak," nia afirma.

Luis dehan, politikamente halo impedimentu. La fó autorizasaun ba Prezidente Repúblika halo viajen. “Lei mós hakerek. Ne'ebé, ita hotu-hotu bazeia ba lei ne'ebé prevé tiha ona, la'ós Parlamentu Nasionál foti tuir nia hakarak. PN mós foti tuir lei ne'ebé prevé tiha ona," Luis esplika.

Tempotimor (Dili) – Situasaun Governu Konstitusionál daualu ne’ebé kontinua la’o ho membru ne’ebé la kompletu, hamosu preokupasaun husi deputadu Koligasaun Aliansa Mudansa ba Progresu (AMP).

Situasaun ida ne’e mosu tanba Prezidente Repúblika Francisco Guterres Lú Olo pendente kandidatu membru governu na’in sia (9), no to’o ohin loron seidauk iha solusaun ba problema ne’e.

Vise Prezidente Parlamentu Nasionál, Maria Angelina Sarmento konsidera desizaun PR Lú Olo hodi pendente kandidatu membru governu na’in 9 ne'e, haksoit liu kompetensia tribunál nian.

Tuir nia, loloos PR Lú Olo labele deside ema ida sala ka komete krime, bainhira tribunál seidauk foti desizaun.

“Ita labele haksoit liu kompetensia orgaun seluk nian, ne’e mak tribunál. Tribunál kuandu seidauk deside, nein ema ida, nein forsa polítika ida foti fali knaar tribunál nian hodi deside katak ema ne’e kulpadu ona, ka ema ne’e komete ona krime boot ida hasoru estadu,” deklara Vise Prezidente PN ne’e iha PN, Segunda (09/09).

Maria husu ba Xefe Estadu atu labele halo interpretasaun no foti desizaun ba individu ida-idak, ne’ebé la bazeia ba ninia kompetensia.

“Ida ne’e mak ha’u hanoin, ita hotu presiza iha sensibilidade ida kona-ba sasan sira hanesan ne’e, atu nune’e ita labele tama iha situasaun ida ke ita hola desizaun, halo interpretasaun ba individu ida nia lala'ok iha estadu ida ne’e, tuir ita nia kompetensia fali, ka tuir ita-nia poder fali. Ne’e la loos,” Maria dehan.

TERSA, loron 10 Setembru 2019, Xanana Gusmão derepente hirus. Lutu husi ai ne'ebé Kompañia Marino Interprise monta, iha fatin produz britas área Kaitehu, Munisípiu Likisa, Xanana sobu.

Asaun ne'ebé Xanana halo ne'e, hafoin loron ida tribunál hasai desizaun a favor ba kompañia Marino Enterprise hodi impede produsaun britas, ho razaun katak, rai ne'e nu'udar kompañia Marino Enterprise nia propriodade. Tan ne'e, kompañia Marino Enterprise hamutuk ho ninia advogado no membru polísia iha loron Segunda (09/09/19), ba kedas iha fatin refere hodi tau liña polísia nian no monta lutu.

Xanana akuza, Kompañia Marino Enterprise fó subornu ba tribunál hodi hasai desizaun a favor ba kompañia Marino Enterpise, hodi impede produsaun britas ba projetu portu Tibar. Tan ida ne'e, projetu konstrusaun portu Tibar mós para.

"Ha'u dehan, imi labele tau problema iha tribunál. Tanba Portu Tibar ne'e, la'os ba ha'u. Ba Timor tomak," Xanana dehan ho lian maka'as.

Xanana deklara, nia prontu tama kadeia tan interese nasionál, bainhira tribunál kontinua hatudu nia karater simu subornu husi kompañia.

“Atu kaer ha'u atu ba Bekora ha'u prontu. Ba interese nasionál, ha'u prontu ba buat hotu-hotu. Ne'e duni, lalika halimar ho ha'u. Portu Tibar ida ne'e, la'ós ba ha'u. La'ós hotel ida ha'u atu hela,” Xanana afirma.

Xanana hatene, rai oan pedasuk ne'e, kompañia Marino Enterprise sosa husi komunidade ida iha parte ne'ebá ho folin 15.000 dolares Amérika. “Sei tribunál haruka taka, ha'u mak ne'e. Ha'u mak ne'e, haruka servisu fali. Tribunál hakarak, maka ha'u prontu ba kadeia. Ha'u prontu ba kadeia. Imi servisu nafatin,” Xanana enkoraja traballadór sira.

Xanana mós fó avizu ba tribunál atu lori de'it nia (xanana) ba tribunál, la presiza julgamentu. Nia dehan, atu defende nasaun nia interese, ba saida de'it, nia prontu.

“Ha'u mak ne'e. Ha'u la simu osan husi Bolore (kompañia ne'ebé agora konstrui hela portu Tibar), ha'u la simu osan husi cheq. Hanesan mós ha'u ba defende ita-nia fronteira marítima, ha'u la simu osan,” Xanana ko'alia ho lian maka'as.

Iha fatin refere, Ministru Justisa, autoridade lokál nomos Polísia lakohi fó komentariu kona-ba asaun ne'ebé Xanana halo. “Ha'u la fó. Labele obriga ha'u atu ko'alia,” hatete Ministru Justisa, Manuel Cárceres da Costa ba jornalista.

Tempotimor (Díli) – Prezidente Komité 12 Novembru, Gregorio Saldanha afirma, Prémiu Populár ne'ebé Komité Populár kondekora ba Saskia Kouwenberg, la troka estadu nia fatin.

"Rekoñesimentu ne'e, la troka estadu ninia knaar hodi fó ba instituisaun ka individu ne'ebé mak uluk apoiu ita nia luta. Hanesan sidadaun funu nian, ami atu fó de'it, fó ami nia obrigasaun atu kompleta de'it. Bainhira estadu fó  kondekora, ami mós hakarak kontribui," Gregorio Saldanha afirma. 

Konsidera Haluha

Iha fatin hanesan, Inocencio Xavier husi ASEAN Justice And Right (AJAR) konsidera, Timor-Leste haluha kondekora Saskia Kouwenberg iha komemorasaun tinan 20 referendu. Ida ne'e, nia dehan nu'udar dezastre konsiderasaun ida ne'ebé Timor-Leste iha.

"Ne'e dezastre boot ida ba ita nian konsiderasaun alta, ba komunidade internasionál. Partikularmente mana Saskia Kouwenberg. Ita hotu hatene katak masakre 12 Novembru nian liuhosi kontribuisaun mana Saskia Kouwenberg nian, mak mundu hatene hodi habadak prosesu ukun rasik an ba Timor-Leste," Inocencio hatete.

Tempotimor (Díli) – Komité Populár, Tersa (10/09/19) iha Sede Komité 12 Novembru, Balide, Díli kondekora prémiu populár ba ativista diretus umanu, Saskia Kouwenberg.

“Ha'u sente orgullu tebes, tanba sai hanesan parte ba luta independensia Timor-Leste ninian.  Nu'udar feto, ho aten brani tebes hodi bele sai parte husi luta ba independesia nasaun Timor-Leste nian," Saskia Kouwenberg hatete bainhira simu Prémiu Populár husi Komité Populár.

Saskia, feto Olanda ida ne'ebé brani duni. Ho ninia brani, Saskia konsege lori sai husi Timor, kasete gravasaun video Max Stahl nian iha Santa Cruz. Sei la'ós tan Saskia, mundo internasionál sei la hatene, saida mak akontese iha masakre Santa Cruz, 12 Novembru 1991.

Iha fatin hanesan, Símbolu Solidariedade Timor-Leste, Maria de Lourdes Martins da Cruz (Mana Lu) hatete, nu'udar feto Timoroan ho fuan brani hodi organiza povu iha area rurais hodi bele kontribui ba Timor.

"Iha tinan 20 liu ba, ha'u mós iha misaun ida hodi harii programa prepara ema hodi tulun povu iha área rurais, durante luta ba independensia," dehan Maria de Lourdes.

Nia husu ba Timoroan hotu, liuliu ba jerasaun foun tenke estuda hodi hatene nia identidade rasik, nu'udar Timoroan. "Nu'udar joven, tenke badinas estuda hodi nune'e bele hatene istória no identidade nasaun Timor-Leste ne'e nian."

Tempotimor (Díli) – Deputadu bankada Governu, Aderito Hugo da Costa afirma, komposisaun VIII Governu Konstitusionál kompletu hela.

"Governu inkompletu mós ha'u la haree. Tanba, ministru balun enkaregadu hela. Ne'ebé, Governu la'o hela. Ha'u la haree Governu ain-tolu. Governu ain-tolu karik, monu tiha ona," afirma deputadu Aderito Hugo iha Parlamentu Nasionál, Segunda (09/09/19).

Nia dehan, bankada AMP iha Parlamentu Nasionál la'ós tan maioria. Maibé  AMP+ (plus).

"Agora iha Parlamentu Nasionál, la'ós AMP maioria. Maibé, AMP+. Tanba AMP loloos ne'e iha deputadu 36 de'it. Maibé, iha prosesu votasaun sira ne'ebé liu ona ne'e, sempre pasa ho votus a favor 41 dalaruma 42. Signifika, AMP ne'e AMP+ tiha ona," nia dehan.

Alende ne'e, deputadu Hugo mós realsa Timor-Leste ne'e nasaun kiik tanba ne'e membru Governu uitoan de'it para servisu efetivu liu no gasta osan moos kiik.

Iha fatin hanesan vise I Prezidente Parlamentu Nasionál Maria Angelina Sarmento katak, membru Governu ne'ebé kontinua inkompletu ne'e, afeta tebes ba ezekusaun orsamentu ne'ebé Governu iha.

"Klaru katak ho membru ne'ebé inkompletu hela ne'e, fó impaktu duni ba ezekusaun orsamentu VIII Governu Konstitusional nian, tanba iha organika  Governu nian iha Ministru, Vise Ministru no Sekretáriu Estadu, inklui iha ezekusaun orsamentu," tenik Maria.

Tempotimor (Díli) – Komisaun Permanente iha Parlamentu Nasionál (KPPN), Segunda (09/09/19) fó votus pezar ba saudozu Lucas da Costa ‘Rama Metan’ ne'ebé hakotu nia-iis iha Hospitál Nasionál Guido Valadares (HNGV), Kinta (05/09/19) dader semana liubá.

Votus pezar ba saudozu Lucas da Costa ‘Rama Metan’ ne'e, a favor 19 kontra no abstensaun zero.

Tuir informasaun ne'ebé  www.tempotimor.com asesu katak, Parlamentu Nasionál sei presta omenajem ikus ba saudozu Lucas da Costa ‘Rama Metan’ iha Parlamentu Nasionál ohin lokraik tuku 02.50 iha salaun plenaria Parlamentu Nasionál.

Page 5 of 6
Darwin_Optic

Popular

Error: No articles to display

.

Contact us

Palapasu
Dili, Timor-Leste
+670 7723 4852
+670 7728 1698
http://www.tempotimor.com

Kalendariu Arkivu

« April 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20 21
22 23 24 25 26 27 28
29 30          

Tempo Timor Networks

Online Counter