Login to your account

Username *
Password *
Remember Me

HAK Sente Komik PN Deklara Sidadaun Estranjeiru Fa'an Kioske iha Timor-Leste

Primeira Vise Diretora Yayasan Hak, Filomena Barros. Primeira Vise Diretora Yayasan Hak, Filomena Barros. Foto Tempo Timor

Tempotimor (Dili)-Primeira Vise Diretora Yayasan Hak, Filomena Barros hatete, nia parte sente komik bainhira Parlamentu Nasionál (PN) deklara preokupasaun kona-ba sidadaun estranjeiru okupa atividade komersiál liuhusi fa’an kioske iha Timor-Leste.

“Parlamentu foin mak hakfodak ida-ne'e. Ha'u haree komik fali, tanba buat ne'e akontese kleur tiha ona, ita-nia komunidade sira tenke leba, atu feto ka mane leba sira-nia modo ba fa'an, tanba kios lá folin ona, no balun tenke dudu karosa, dala-ruma dudu karosa mós ema dehan ai-hán rai-rahun kona ona, ne'ebe ita la sosa, ne'e tanba saida, ita-nia ukun-na'in sira lá haree ida-ne'e atu foti ba kestaun”, dehan nia iha kna’ar fatin Farol, segunda (25/07).

Situasaun ne'e akontese la'ós tanba lei lá forti maibé Timor-Leste mak adopta duni sistema merkadu livre nian, la bandu sidadaun Estranjeiru atu asesu ba atividade komersiál iha Timor-Leste maske ho lukru ki'ik.

Nune'e Parlamentu Nasionál rasik foti ida-ne'e ba kestaun, siknifika durante ne'e sira dukur hela, tanba besik ona eleisaun Parlamentár entaun sira loke matan ona hodi ko'alia asuntu ida-ne'e.

“Sé mak okupa hotu iha ne'e. Ita haree iha ne'e Xina, ita haree iha-ne'e Índia, Tailándia, Pakistaun, Alfaiate mós mesak sira de'it. Ita lalika ba dook ida, atu suku hena de'it mesak Índia ho Pakistaun de'it, ho Srilangka ka se-sé de'it mak iha ne'e. Supermerkadu sira ita haree Xina sira de'it até loja sira mós Xina de'it ne'e”, afirma nia.

Desde to'o ohin loron, komunidade sira kontinua enfrenta situasaun ne'e, tanba ukun-na'in sira laiha polítika ida atu prevene asuntu ida-ne'e, no halo sidadaun sira tenke lori filafali ai-leba no dudu karosa ba fa'an sira-nia modo no sasán iha kapitál.

Tanba laiha ona dalan atubele fa’an kioske, no S3 karik sira loke kioske mós la to'o fulan-ida mate, inklui restaurante foin loke fulan-tolu mós mate fali de'it.

Antes ne'e, Xefe Bankada Frente Revolusionáriu Timor-Leste no Independente (FRETILIN) iha Parlamentu Nasionál (PN), David Dias Ximenes 'Mandati' preokupa ho atividade komersiál Timor-Leste nian ne'ebé maioria sidadaun estranjeiru mak okupa hodi hamate komunidade sira atu fa'an kioske.

“Ita-nia maluk sira ne'ebé dedika-an ba komérsiu labele konkore ho komersiánte sira mai husi liur tanba ema sira ne'e mai kedas ho kapitál boot hodi hamate maluk sira ne'ebé fa'an iha kioske sira ne'e”, dehan 'Mandati' liuhusi deklarasaun polítika iha Plenária PN, tersa (05/07).

Tanba atividade komérsiu ne'ebé okupa husi sidadaun estranjeiru, hamosu mós kestaun seluk, iha ne'ebé ema komesa ona arenda rai sira produtivu durante tinan 50.

Bainhida kestaun ne'e la rezolve sei fó perigu liután ba futuru nasaun nian, tanba domina ona komérsiu nomós okupa dadaun fatin proditivu sira ne'ebé tuir lolos atu dezenvolve ba agrikultura.

“Karik mak loron ruma komérsiu ema domina tomak ona, e domina tan agrikultura, saida mak sai nu’udar meius de subsisténsia mai ita”, katak nia.

Maske husi preokupasaun sira ne'e, família barak husik sira-nia oan  ba buka servisu iha rai-liur hetan osan haruka mai família sira iha Timór, ida-ne'e mós sai nu’udar reseita akrésimu ba Estadu, maibé felismente ema mós nadodon maihusi rai-liur mós la para, mai halo sira-nia negósiu, osan sira ne'ebé joven sira haruka mai ne'e liu fali ba ema-nia rai.

Tanba ne'e, ema seluk mai okupa rai produtivu sira iha Timor-Leste, Governu tenke asegura rai sira ne'ebé produtivu, tanba seitor agrikultura la'ós de'it ko'alia kona-bá agrikultura maibé tenke mós oinsá dezenvolve agrikultura ida-ne'e motiva kontinuasaun dedikasaun ba agrikultura ida-ne'e urjente tebes atu buka forma evakuasaun ba produtu sira iha área rurál ba merkadu urbana.

Iha ne'e Bankada FRETILIN sujere Governu atubele karik hamosu mós loja agrikultura iha munisípiu (distritu) sira hotu para absorve ita-nia produtu.

Tanba hanesan públiku tomak ko'alia katak mina ka petróleu ne'e tinan balun tan sei maran, bainhira Estadu preokupa duni ho situasaun sira ne'e, tempu ona atu buka alternativa saida de'it mak bele hetan para okupa fali petróleu nia fatin.

Maibé labele hein loron to'o ona mak foin buka tun sa'e de'it ka buka tán dívida barak tanba ohin loron Timor-Leste mós iha hela dívida. Nomós atu ko’alia kona-ba poupansa maib”e despeza mós barak hela.

“Buat ida petróleo ne'e la'ós mai husi ita-nia servisu, ne'e maromak mak fó mai ita, dezignu de deus, tan ne'e ita lalika halo buat hotu depende ba de'it petróleu, bele karik ita tenke buka alternativa seluk atu prejerva ita-nia fundu petrolíferu ida ne'e”, afirma nia.

Tanba ne'e, alterntiva ne'ebé mak presiza Governu halo mak tenke hahú dezevolve ona agrilultura ba ema sira atu sosa produtu sira ne'e, ida seluk mak dezenvolve turizmu atu ema mai vizita hodi lori sira-nia osan mai iha rai laran nune’e bele taka filafali osan sira ne'ebé estadu gasta liu ona.

“Ita laiha soberania produtiva maibé depende loos ba importasaun, maluk sira ne'ebé dedika-an ba agrikultura, tanba ita la organiza merkadu, sira mai sidade lori ai-leba”, dehan nia. (*)

Rate this item
(0 votes)
Tempo Timor

Ho hakraik an Tempo Timor hato'o komprimentus ba laitor sira katak, Jornal Tempo Timor hahu mosu iha imi le'et atu fasilita informasaun ba imi. Tamba ne'e ami presiza ita boot sira nia tulun atu ekipa jornal ne'e nian bele halao servisu jornalismu ho didiak.

Jornalista Jornal Tempo Timor, bandu atu hetan envelope ka sasan ruma husi fontes informasaun sira.

www.tempotimor.com
Darwin_Optic

Popular

Error: No articles to display

.

Contact us

Palapasu
Dili, Timor-Leste
+670 7723 4852
+670 7728 1698
http://www.tempotimor.com

Kalendariu Arkivu

« April 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20 21
22 23 24 25 26 27 28
29 30          

Tempo Timor Networks

Online Counter