Login to your account

Username *
Password *
Remember Me

Kazu Espionazen ho Witness K, Parte I : Horta Aviza Lider TL Kuidadu ho Espionajen Husi Austrália Featured

Loreadu Nobel da Paz no Eis Prezidente Repúblika José Manuel Ramos Horta iha Mehara Loreadu Nobel da Paz no Eis Prezidente Repúblika José Manuel Ramos Horta iha Mehara Foto Fanpage Dr. Jose Ramos Horta

Tempotimor (Dili)- Loreadu Nobel da Paz no Eis Prezidente Repúblika José Manuel Ramos Horta aviza ba líder sira Timor-Leste (TL) nian, atu kuidadu ho espionajen husi Austrália.

Horta fó sai avizu ne’e, bainhira husu nia hanoin kona-ba situasaun husi Australianu na’in rua hanesan Bernard Collaery no ida seluk ho naran Witness K ne’ebé sai testemuña ba lala’ok espionajen Austrália nian hasoru TL momentu negosiasaun kona-ba dezenvolvimentu Tasi Timor.

"Sira na'in rua iha sira-nia kakutak, fuan, konsiénsia, sira la konkorda ho Austrália halo espionajen kontra Timor para hanesan manan vantajem iha negosiasaun kona-ba tasi Timor. Entaun, sira denunsia, tanba ne'e mak Witness K, nia servisu sekretu Austrália hetan julgamentu. Tanba ó nu'udár servisu sekretu, ó labele lori fali ó-nia konsiénsia ka ó-nia relijiaun ka buat ida, ó tuir orden, ó halo espionajen mak ne'e, ó laiha direitu atu ko'alia buat ida, tanba ó tama servisu espionajen, rai tiha ó-nia konsiénsia no relijiaun iha uma, halo buat ne'ebé sira fó orden," Horta hateten iha intervista ho www.tempotimor.com iha nia knaar fatin Faról, Dili, foin lalais ne’e.

Governu Australia sempre sai promotor ba Demokrasia, defende Direitu ema nian no gosta hanorin nasaun ki'ik sira iha pasifik inklui Timor Leste kona ba liberdade ba imprensa no opiniaun maibe Governu Australia koko taka nia sidadaun nia ibun ho ameasa kadeia hasoru testamuna (Witness) K tan ba fo sai segredu espionazen hasoru Timor Leste hodi obtein informasaun ba negosiasaun relasiona ba tasi Timor.

Premiadu Nobel da Pás ne’e dehan, Australaianu na’in rua ne’e la konkorda atu nasaun jigante hanesan Austrália halo fali espionazen ba Timor-Leste nu’udár nasaun kiik no kiik liu ne’ebé foin sai husu funu.

"Soké orden halo espionajem nu'udár poténsia ida inimigu Austrália nian, Xina, Koreia do Norte, Rusia, la'ós halo kontra fali rai kiik, ki'ak ida hanesan Timor ne'ebé fóin mak sai husi funu. Tanba ne'e mak sira-nain rua la konkorda," Horta konta tuir.

Nia mós hatutan, Se fóse, Witness K. Halo espionajem ba Koreia do Norte para hetan segredu Koreia do Norte nian para Austrália halo defeza ka Xina, ne'e auto patriotiku, halo fali ba rai kiik-oan ida, depois la'ós interese ba estadu Austrália, maibé ba kompañia mina nian.

“Ne'e mak pior liu, tanba ne'e mak Witness K dehan ha'u labele konkorda ida ne'e. Ne'e la'ós ha'u-nia servisu ona,” Horta haktuir tan.

Horta esplika tan, Timor-Leste tuir protokuolu normal, diplomasia tenke halo buat ne'ebé bele halo, agora Justisa buat ida soberanu Austrália nian, no TL bele halo de'it apelu.

"Apelu ba governu Australianu liu-liu ba Primeiru Ministru (PM) Scott Morrison, para fó ordem hodi arkiva ka taka tiha prosesu ne'e, tanba Australia ho TL rezolve tiha ona fronteira marítima, relasaun estratéjika di'ak, ita viziñu, aliadu, amigu, ne'e duni loloos PM Scott Morrison nia fó ordem para taka tiha kazu ne'e, tanba kazu ne'e laiha liu razaun atu kontinua," Horta apela.

Alende ne’e, Horta mós fiar no konfia iha justisa Australia nian, juis sira ema ne'ebé iha kakutak, fuan, iha sentidu Independénsia no integridade. Maibé iha razaun ruma liu-liu Witness K ba kadeia, ne'e ba oin difisíl teb-tebes lider Timor bele konfia Australia.

“Tanba se ó la perdua ema ida hanesan Witness K ne'e signifika ba ó espionajem nafatin kontra Timor, lejitimu, legál bele halo”, Horta konsidera.

Entaun signifika, nia hatutan, iha enkontru ruma Ministra Negósiu Estranjéiru no Kooperasaun (MNEK) TL no Australia, PM, governador jerál, embaixadór ruma tenke haree ho kuidadu nia la lori mikro ruma mai karik, halo reuniaun, haree espionajem Austrália sei nafatin iha ne'e karik liuhusi defence cooperation, se mak bele garantia militár no asesór Australianu sira instala tiha ona mikrofóne sira ne'e iha fatin hotu-hotu, iha Metinaru, iha Kuartél Jerál Fatuhada, fatin sira ne'e hotu, entaun Austrália tenke kuidadu.

"Loos ne'e povu Australianu mak reza ba Nai Maromak, tanba iha sira-nia rai, iha sira-nia responsabilidade. Ha'u hatene kee sosiedade sivíl Australianu, tinan sira-nia laran ne'e servisu maka'as, ha'u espera ne'e juis sira hatete de'it taka ka arkivu tiha kazu ne'e, tanba kazu ne'e laiha liu validade lejitimidade," Horta ko’alia.

Nia hatete kuandu kazu ne'e la kleur ba beibeik no Politiku sira iha Australia la husu Tribunal iha Canberra arkiva kazu kontra Testamuna K ho nia advogado maka nia aviza atu lider sira kuidadu diplomata Australia nian iha nasaun ne'e.

"Wainhira ita hasoru malu fali ho diplomata ida husi Australia ou wainhira Australia nia Ministru negosiu Estranjeiru, Primeiru Ministru mai Vizita, karik di’ak liu, ita lori sira tama liu husi X-Ray atu bele ezame didi’ak, se karik sira mai lori ho ekipamentus eskutador (Listening devices). Ou ha’u husu ba kompana privadu ruma husi rai seluk hodi halo pasa revista ba hau nia gabinete, hau nia uma, hau nia haris fatin, ha’u nia sintina atu buka hatene, se karik iha eskutador ruma ke instala husi ema ruma husi embaixada Australia. Ha’u hatene embaixador Australia nian agora iha ne’e, ema ida di’ak tebes no umilde los. Ha’u bele dehan nia nu’udar embaixador ida di’ak tebes, ke agora iha Timor Leste, maibe ita mos bele deskonfia, se karik nia instala eskutador (Listening deviecs) iha fatin barbarak ne’ebe nia vizita ba," Horta hatete.(*)

Rate this item
(2 votes)
Last modified on Friday, 18 December 2020 21:54
Tempo Timor

Ho hakraik an Tempo Timor hato'o komprimentus ba laitor sira katak, Jornal Tempo Timor hahu mosu iha imi le'et atu fasilita informasaun ba imi. Tamba ne'e ami presiza ita boot sira nia tulun atu ekipa jornal ne'e nian bele halao servisu jornalismu ho didiak.

Jornalista Jornal Tempo Timor, bandu atu hetan envelope ka sasan ruma husi fontes informasaun sira.

www.tempotimor.com
Darwin_Optic

Popular

Error: No articles to display

.

Contact us

Palapasu
Dili, Timor-Leste
+670 7723 4852
+670 7728 1698
http://www.tempotimor.com

Kalendariu Arkivu

« April 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20 21
22 23 24 25 26 27 28
29 30          

Tempo Timor Networks

Online Counter