Lei ne'e importante no presiza duni para kondena ema sira ne'ebé envolve iha krime tranzasaun eletróniku no públika informasaun liuhosi média sosiál ne'ebé laiha responsabilidade.
“Komisaun E Parlamentu Nasionál, iha ona asesór legál ida ne'ebé iha koñesementu iha área ne'e. Timor-Leste presiza duni lei ne'e hodi bele halo kontrolu ba atividade krime tranzasaun eletróniku iha rai laran,” hatete deputadu Abel Pires ba Tempotimor.com, Tersa (30/0719) iha Parlamentu Nasionál.
Tuir atuál deputadu husi Partidu Libertasaun Populár (PLP) nomós matenek na'in iha área Informasaun Teknolojia (IT) ne'e, Komisaun E iha duni interese atu oinsá bele dezenvolve lei Cyber Crime iha espesífiku no mós jeralmente ba tranzasaun eletroniku hotu.
Konvensaun Budapest
Iha fatin hanesan, Prokuradór Jerál Repúblika (PJR), José Ximenes katak antes atu halo lei ida ne’e, Timor-Leste presiza adere uluk ba konvensaun Budapest, hodi bele fasilita ba prosesu halo lei ne’e rasik.
“Bainhira ita adere ba ne’e, fasil ona. Depois, ita komesa halo lei ba haree ba buat hirak nian,” hatete PJR Ximenes.
Ximenes sei lembra, entre tinan 2003 -2004, bainhira Governu dahuluk propoin defamasaun hanesan krime ida. Depois iha fali konsulta públika ida, konsege hasai tiha fali.
Kona-ba atu kriminaliza defamasaun ne’e, PJR fó referensia hosi nasaun barak iha bloku Comunidade dos Países da Lingua Portugues (CPLP), katak defamasaun ne’e krime.
“Lalika ba do’ok iha ita nia sorin, iha Indonézia ‘Penghinaan’ ne’e krime. Maibé, ita hakarak fó ezemplu katak ita demokrásia. Livre. Agora, labele fó sala ba Ministériu Públiku. Ami kumpri de’it lei,” nia esplika.
Entretantu, Konvensaun Budapest ka Konvensaun Cyber Crime nu’udar tratadu internasionál ne’ebé ba dala uluk hala’o ho objetivu atu responde ba krime hirak ne’ebé iha relasaun ho komputador no internet. Konvensaun Budapest ne’e hala’o iha loron 23 fulan Novembru tinan 2001 iha kapital Budapest, Hungaria.
Konvensaun Budapest ne’e hala’o hosi Konsellu Europeia iha sidade ida iha Franca ho naran Strasbourg ho nia membru konsellu sira hosi nasaun observador hanesan Kanadá, Japaun no Xina. Konvensaun ne’e koñesidu ho Convention on Cyber Crime ne’ebé ikus mai hatama ba Série Tratadu Europeia ho Número 185.